İster bahçenizde, ister bir sırık üzerinde, hatta isterseniz bir saksıda yetiştirin, tatlı patates tam da aradığınız bitki. Bu leziz kök bitkisi sonbaharınızın tadına tat katacak.
Tatlı patates yetiştirmek için en uygun yer bol güneşli bir sebze bahçesi, ama eğer isterseniz evinizin herhangi bir yerinde de yetiştirebilirsiniz. Bahçenizin zeminini kaplayabilir, sarmaşık gibi duvarlara tırmandırabilir ya da bir taraçada dekorasyon amaçlı yetiştirip sonbaharda da köklerini yemek için toplayabilirsiniz.
Bu ılık hava bitkisi tropik bölgelerden ılıman iklimlere kadar dünyanın çoğu yerinde yetiştirilebiliyor. Yenebilir kök dokusuna göre nemli veya kuru olarak ikiye ayrılan tatlı patatesin evde yetiştirenler arasında en popüler türleriyse derin, turuncu ve nemli kökleri olan Centennial ve Georgia Jet türleri.
Tatlı patates aynı zamanda besleyici de. Etli bir tatlı patates A, C vitaminleri ve mineraller yönünden oldukça zengin. Tatlılarda, çorbalarda, hamur işlerinde ve kızartmalarda kullanabilir; fırınlanmış, haşlanmış veya çiğ olarak tüketebilirsiniz. Özellikle ev yapımı tatlı patates kızartmasını denemeyi unutmayın.
Ekim
Kötü toprak tatlı patatesin yetişmesi için engel değil ancak çok killi veya kumlu toprak ürünün biçimsiz ve lezzetsiz olmasına yol açabilir. Patateslerinize ideal yetişme ortamını sağlamak içinse birer metre arayla yaklasık 25 santimetre yüksekliğinde yayvan tepecikler oluşturmanız yeterli. Üç metrelik bir sıradan 4 kilogram kadar hasat elde edebilirsiniz.
Bolca gübre kullanın. Ancak, sarmaşıklara ve bodur ekinlere sebebiyet verebileceğinden yüksek azotlu gübrelerden kaçının. Eğer soğuk bir yerdeyseniz tepeciklerin üstünü siyah bir naylonla örterek toprağı sıcak tutabilirsiniz.
İlk ekiminiz için fideliklerden veya postayla filiz gönderimi yapan yerlerden alacağınız filizleri kullanabilirsiniz. Marketlerden alacağınız patatesler filizlenmeye karşı ilaçlanmış olacağından bunlardan yeni bitki elde edemezsiniz. Bu yüzden ilk hasattan birkaç kökü ertesi yıl filizlendirmek için saklamak en iyisi.
Ekimden altı hafta önce sakladığınız kökleri nemli kum, talaş ve yaprak parçalarıyla birlikte bir kutuya koyup oda sıcaklığında bekletin. Filizler 20 santimetre boya ulaştığında köklerden ayırın ve altlarında 2-3 santimetrelik kısmını kırpın. Bu kısımlar kimi zaman zararlı organizmalar taşıyabilirler.
Tatlı patates 90 ila 170 gün arasında olgunlaşır ve donmaya karşı oldukça hassastır. Bu nedenle ekim, son dondan üç ila dört hafta sonra güneş gören ılık toprakta yapılmalıdır. Ekim vakti geldiğinde 30 santimetre aralıklarla 15 santimetrelik delikler açın ve filizleri en tepedeki yapraklarına kadar toprağa gömün. Toprağı yavaşça ama kuvvetli biçimde sıkıştırdıktan sonra bolca sulayın.
Yetiştirme
Eğer siyah naylon kullanmıyorsanız ekimden 2 hafta sonra fidelerin etrafını kuru otlarla örtün. Bu yabani otları öldürmeye, toprağın nemini korumaya ve kök gelişimi için toprağı gevşek tutmaya yardımcı olacaktır. Arada sırada uzamış fidelerin uçlarını topraktan kaldırın ki bu noktalardan tekrar kök salmasınlar. Bir bitkinin çoklu kök salması ilk kökün olgunlaşmasına engel olarak çok sayıda küçük ve ham kök oluşumuna sebep olur. Bunun dışında bitkilerle olabildiğince az temas kurun. Bitkilerde açılabilecek yaralar patateslerinizi hastalık yapıcı organizmalara karşı savunmasız hale getirebilir.
Yetiştirme ortamı kuruysa, hasattan 2 hafta öncesine kadar haftada 2,5 santimetre kadar su verebilirsiniz. Ancak sonrasında toprağı bir süre kurumaya bırakın. Fazla sulamak, nemden çok kuraklığa dayanıklı bu bitkilerin çürümesine sebep olabilir.
Zararlılara Karşı Koruma
Daha sıcak iklimli bir bölgede yaşıyorsanız bitki zararlılarıyla karşılaşma ihtimaliniz daha yüksektir.
Tatlı patates bitleri (5 milimetre boyunda kırmızı-turuncu gövdeli, koyu mavi başlı ve kanatlı bir böcek) dalları ve sapları delerek yumurtalarını bırakırlar. Genç larvalar etli köklerle beslenirken yetişkinliğe ulaşanlar daha çok yapraklara zarar verirler. Toprağa yakın dalların uçlarında kahverengi-siyah renkli çürümelere de neden olabilirler. Bitler oldukça hızlı çoğaldıklarından ve öldürülmeleri zor olduğundan bitlerle karşılaşmamak için hastalığa dayanıklılığı belgelenmiş filizler satın alın. Toprağı korumak içinse 4 yılda bir ektiğiniz ürünü değiştirin. Hastalanan fideleriniz olursa kökleriyle birlikte söküp yok edin veya kapalı bir kutu içinde çöpe atın.
Mantar hastalıkları da kara çürüklere neden olabilir. Bu çürüklerin görüldüğü patatesleri atın ve mantarlı bitkinin zarar görmemiş köklerine fazladan özen gösterin. Bu mantarları rhizoctonia adı verilen daha yumuşak hastalıkla karıştırmayın. Rhizoctonia, patatesler üzerinde siyah noktacıklara sebep olur fakat sebzenin tat ve kalitesini etkilemez.
Ürünü kötü etkileyen bir diğer mantar türü olan verticillium bitkiye böceklerce veya başka yollarla açılmış yaralardan girer. Verticillium solgunluğu adı verilen bir hastalığa yol açarak bitkileri tamamen öldürmese de verimi düşürür. Mantar hastalıklarından kaçınmak için dayanıklı filizler satın alın ve sağlıklı görünmeyen filizleri ekmeyin. Hasat sonrasında da patateslerinizi korumak için 12-15 derecede depolamaya özen gösterin.
Hasat
Yapraklar sararmaya başlar başlamaz ürününüzü alabilirsiniz ancak patatesler toprak altında ne kadar uzun kalırsa bir o kadar irileşir ve vitamin yönünden zenginleşir. Tabii ilk ayazlarla birlikte bitkinin sapları ölür ve kökler çabucak çürümeye başlar.
Patatesleri çıkarmak için havanın güneşli, toprağın kuru olduğu bir gün seçin. Yerden 30 santimetre kadar derine inebilen kökleri bir dirgen yardımıyla çıkarın. Patateslerde yaralar açmanın çabuk bozulmaya sebep olacağını unutmayın. Yumrulu kökleri güneşte birkaç saat kuruttuktan sonra iyi havalandırılan bir alanda 30 derece civarında 10-15 gün kadar bekletin. Daha sonra 12-15 derecede 75-80% nem oranında depolayabilirsiniz. Uygun koşullarda saklanmış tatlı patatesler aylarca tazeliklerini koruyabilirler.
