Sosyal Girişimci Kimdir?
Sosyal girişimci; sosyal, kültürel ya da çevresel problemler gibi toplumsal hayatı etkileyen sorunları çözme konusunda kendini sorumlu hisseden ve bu doğrultuda yeni yaklaşımlar ve uygulamaları hayata geçirmeye çalışan kişidir.
Sosyal girişimciler mevcut duruma diğer bir deyişle statükoya razı olmazlar. Bu bireyler, sahile vuran deniz yıldızlarını tek tek denize atmaya uğraşan ve bu konuda “İyi ama burada binlerce deniz yıldızı var. Hepsini atmanıza imkan yok. Sizin bunları denize atmanız neyi değiştirecek ki?” sorusu ile muhatap olduklarında denize attığı deniz yıldızını göstererek “Bak onun için çok şey değişti” cevabını veren insanlardır.
Sosyal girişimciler toplum için ellerinden geldiği ölçüde inisiyatif alarak pozitif yönde bir değişim oluşturmak arzusu ve amacı taşırlar. Bir sosyal girişimci içinde bu değişimi oluşturmak için bir vizyon taşır ve daha girişiminin başında meydana gelecek değişim hakkında gözüyle görmüşçesine net bir resme sahiptir ve buna inanır. Bu adanmışlık, fikirlerini hayata geçirme ve diğer insanları etkileme çabalarında da kendini gösterir ve sosyal girişimciyi başarıya ulaştırır.
Sosyal girişimcilerin günlük hayatımızda hayırsever, aktivist, çevreci ve benzeri isimleri ile çağrıldıklarını duyarız. Sosyal sorumluluk projeleri gibi etik uygulamalar sosyal girişimcilerin toplumda sağlıklı bir değişim oluşturmak için kullandıkları platformlardır.
Sosyal Girişimcilerin Özellikleri
Hırslıdırlar: Sosyal girişimciler düşük gelirli öğrencilerin üniversite kayıtlarından yoksullukla mücadeleye kadar temel sosyal sorunları ele alırlar.
Her türlü kuruluşla işbirliği yaparlar: yenilikçi kar amacı gütmeyenler, sosyal amaçlı girişimler ve kar amacı gütmeyen ve kar amacı güden kuruluşların birleşimi olan hibrid kuruluşlar.
Görev odaklıdırlar: Sosyal değer üretmek – varlık değil – başarılı sosyal girişimcilerin merkez ölçütüdür. Varlık yaratmak sürecin bir parçası olsa bile sonu değildir. Sistematik sosyal değişimi teşvik etmek gerçek hedeftir.
Stratejik düşünürler: Diğer girişimciler gibi sosyal girişimciler de diğerlerinin kaçırdığı şeyleri görürler ve harekete geçerler. Sistemler geliştirmek, çözümler üretmek ve sosyal değer yaratmak için yeni yaklaşımlar keşfederler. Ve tıpkı diğer başarılı girişimciler gibi sosyal girişimciler de sosyal vizyonlarına yoğun bir şekilde odaklanırlar ve sosyal vizyonları konusunda oldukça hırslıdırlar.
Beceriklidirler: Sosyal girişimciler iş dünyasının aksine sosyal bağlamda hareket ettikleri için sermayeye ve geleneksel pazar destek sistemlerine erişimleri kısıtlıdır. Sonuç olarak, sosyal girişimciler insanları, finansal ve politik kaynakları hareketlendirme konusunda becerikli olmak zorundadırlar.
Sonuç odaklıdırlar: Sosyal girişimciler ölçülebilir dönüşler üretmeye çalışırlar. Bu sonuçlar var olan gerçeklere dönüşür, önem derecesi düşürülmüş ve dezavantajlı şeyler için yeni yollar açar ve sosyal değişimi etkilemek için toplumun potansiyelini ortaya çıkarır.
Sosyal Girişimcileri Anlamak
Ticari girişimcileri incelemek sosyal girişimcileri anlamak adına bize yol gösterebilir. Bir girişimci kar etme amacı güder. Ancak bu kar güdüsü topluma katkı sağlamasını engellemez. Aksine topluma faydalı olma yolunda kullanılabilir. Bunu bir örnek ile daha anlaşılır hale getirebiliriz. Bir fırıncıyı düşünün. Geçimini sağlamak ve ailesine bakmak için yüzlerce insanın temel besin kaynağı olan ekmeği üretir.
Bu örneği genişletmek mümkündür. Burada önemli olan husus bireylerin kendi çıkarlarına katkı yapacağını görmeleri halinde toplumun çıkarları doğrultusunda hareket edebilecekleridir. Bu noktada sosyal girişimci sosyal etkiyi kullanır. Fikirleri insanları etkiler. Bu etkinin kaynağı bir anlamda insanların sosyal girişimci tarafından öne sürülen fikirde kendi çıkarları doğrultusunda bir paydaş görmeleridir.
Dünyadaki sosyal girişimcilik örneklerine bakıldığında, “Yoksullar için banka” sloganıyla kırk yıldır hizmet eden, gelişmekte olan ülkelerdeki girişimcileri desteklemek amacıyla mikrokredi kavramına öncülük etmiş ve bu konuda kurucusu olan Bangladeşli Muhammed Yunus’a çabaları için 2006 yılında Nobel Barış Ödülü kazandıran Grameen Bank girişimi ilk akla gelen örneklerden biridir.
Türkiye’deki sosyal girişimcilik örneklerinin önde gelenlerinden birisi ise Türkiye’de sayısı 352.000’i bulan otistik çocukları online eğitim vasıtasıyla eğitim imkanına kavuşturmayı amaçlayan Ostimo’dur. Şuan sınırları Türkiye’yi aşmış olan Ostimo TÜSİAD tarafından 2016 yılında Avrupa’nın en iyi ve Dünya’nın 4. en iyi sosyal girişimi seçilmiştir.
Sosyal girişimcilik örnekleri Afrika’daki ayakkabısız çocuklar için başlatılan “Büyüyebilen ayakkabı” girişiminden tutun da ülkemizdeki verimli toprakların etkin şekilde kullanılmasını amaçlayan “Tarlam var” girişimine kadar çok geniş bir yelpazede dağılım göstermektedir.
Örneğin, tatlı suya erişimi zor olan topluluklara yeni kuyuların inşası yoluyla tatlı su sağlamak, merkezi olmayan bölgelerde okuyan öğrencilerin bilgi kaynaklarına erişimlerini arttırmak amacıyla bu bölgelere yüksek hızlı internet bağlantısı götürmek, tekrarlanan trafik kazalarının önlenmesi amacıyla ve hatta kolluk kuvvetleri tarafından işlenen ihlalleri bildirmek amacıyla cep telefonu uygulamaları geliştirmek sosyal girişimciliğin diğer örnekleridir.
Sosyal Girişimciliğin Yeni İş Modeli Olmasının 5 Nedeni
Sosyal girişimciler, girişimlerinde başarıya ulaşmak için finansal kaynağın öneminin farkındadırlar. Zaman zaman sosyal veya kültürel hedefleri finansal açıdan desteklemek için kar amaçlı girişimler kurulabilir, ancak kar etmek asıl amaç değildir. Örneğin, evsizlere konut ve istihdam sağlamayı amaçlayan bir kuruluş, hem para toplamak hem de evsizleri istihdam etmek için bir restoran işletebilir.
Bu denkleme tersten bakıldığında sosyal girişimciliğin nasıl iş modeli olabileceği daha iyi anlaşılabilir. Günümüzde genç nesil küresel olarak piyasaya hakim olan kapitalizmin soğuk varlığını sosyal girişimciliğin ulvi amacı ile birleştirerek, para kazanırken içinde bulundukları topluma ve dünyaya olumlu bir katkı yapmayı amaçlamaktadırlar.
Bu formül ile işletmeler kendi kendilerini finanse ederken, aynı zamanda açlığı azaltmak, eğitimi iyileştirmek ve iklim değişikliğiyle mücadele gibi küresel sorunlara çare bulma misyonu edinmektedirler. Peki insanları sosyal girişimciliğin bir iş modeli olabileceğine inandıran nedenler neler?
1. Hayatınıza Anlam Katar
Sosyal girişimciliğin işinize ve hayatınıza nasıl anlam kattığını anlamak için Honeycomb Sosyal Etki şirketine yakından bakmak uygun olabilir. Honeycomb, ortaklarına “hizmet olarak yazılım (SaaS)” ürünleri sunan, işletmeleri ve hayırseverliği bir araya getiren bir sosyal etki platformudur.
Honeycomb çalıştığı firmalar için stratejik olarak şirketin misyonuna, vizyonuna ve değerlerine uyan kâr amacı gütmeyen iş ortakları bularak kazandıklarının karşılığında sosyal etki sağlamak adına ya da deyim yerindeyse dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için katkı sağlama fırsatı sunmaktadır.
Burada Honeycomb her bir bağışın etkisini ölçmekte, bu etkiyi şirketlerin müşterileriyle iletişim kurması için bir pazarlama materyali olarak kullanabilmesini sağlamaktadır. Böylece satışlar artarak sosyal girişim projesine yapılan katkının bir nevi geri dönüşümü sağlanmaktadır. Bu geri dönüşümün katma değeri ise insanlığa faydalı olma duygusu ve hayatınızın anlam kazanmış olması olarak tanımlanabilir.
Şirket, dört yıldan az bir sürede 500’den fazla kar amacı gütmeyen kuruluş için 2,4 milyon doların üzerinde sosyal etki sağlamıştır. Bu 2,4 milyon dolar dikkate alındığında Honeycomb ve benzeri kuruluşlar tarafından hayata geçirilen bu sistem bir hile ya da pazarlama aracı değil, sosyal sorunları çözmek için gerçek bir mekanizma haline gelmektedir.
2. Sizi Motive Eder
Sosyal girişimciliğin motivasyon ile ilişkisini belki de en iyi açıklayan kişi Yoobi sosyal girişimcilik şirketinin kurucusu Ido Leffler’dir. Ido Leffler ve Lance Kalish Yoobi girişimini ABD’de yoksul bölgelerdeki okullara okul malzemeleri ulaştırmak için kurdular. Şirketlerini kurmaya karar verdiklerinde üç temel ilkeyi referans aldılar. İnanılmaz insanlarla çalışmak, harika ürünler yapmak ve motivasyona her zaman olumlu etki eden bir nedenden faydalanmak.
Bu kapsamda Yoobi, kendi markası olan ve eğlenceli şekillerde ürettiği her ürününün satılması karşılığında, ihtiyaç duyan mahallelerdeki okullara eğitim malzemeleri bağışlıyor.
Sosyal girişimciliğin motivasyon ile ilişkisini belki de en iyi açıklayan kişinin Ido Leffler olduğunu söylemiştik. Ido Leffler “Neden sosyal etki amaçlayan bir işletme kurdunuz?” sorusuna “Bence başarıya ulaştığınızda en büyük sorun motivasyonunuzu devam ettirmek” diyerek sizi zirvede dahi motive edecek ve bu motivasyonun kalıcı olmasını sağlayacak şeyin sizden daha büyük bir amacın parçası olmak olduğunu ifade ediyor.
İnsanların yaşamları üzerinde gerçek ve kalıcı bir etki yaratmak, günün sonunda herhangi bir iş başarısından çok daha büyük bir ödüldür.
3. Aradığınız Kalıcı Mutluluk Duygusuna Kavuşturur
Corporate360 bir pazarlama veri yazılımıdır ve teknoloji tabanlı bilgi sağlayan bir şirket olarak küresel lider konumundadır. Teknoloji şirketleri, start-up şirketleri, dijital pazarlama ve telefonla pazarlama şirketleri gibi dünyada pek çok alanda faaliyet gösteren birçok şirket; pazar analizi, rekabetçi kampanyalar, öngörü amacıyla analitik veri modellemesi ve pazarlama kampanyaları gibi çeşitli amaçlarla Corporate360’ı kullanmaktadır.
Corporate360’ın kurucusu olan Varun Chandran memleketi olan Hindistan’ın Padam şehrinde bir sivil toplum örgütü yönetiyor. Sosyal girişimcinin ilgilendiği ana konular arasında sağlık koşullarının iyileştirilmesi, ihtiyaç duyan köylülere içme suyu ve barınma imkanının sağlanması bulunuyor.
Şirketin yaptığı bağışlar içerisinde yerel yönetime bir okul otobüsü ve ambulans hediye edilmesi her akademik yılın başlangıcında çanta, kitap ve yemek kutularından oluşan kolilerin öğrencilere dağıtılması da bulunuyor. Buna ilave olarak Corporate360 bünyesinde düşük gelirli ailelerden gelen kadınlar, gençler ve engelli kişiler işe alınarak, basit dijital veri görevlerini gerçekleştirmek üzere eğitilmekte ve onlara hayatlarını sürdürmelerini sağlayacak bir gelir kaynağı sağlanmakta.
Chandran’ın kendisi bir çiftçinin oğlu olarak Padam’da oldukça fakir bir şekilde büyümüş. Bu nedenle diğer insanların hayatlarında fark yaratmak küçüklüğünden beri onun arzusu olmuş. “İlk para kazandığımda 32 farklı ülkeye gittim ve istediğim her şeyi aldım ama hala mutlu olmadığımı fark ettim. Sosyal girişimcilik projelerinde yıllardır aradığım gerçek ve kalıcı mutluluğu buldum. Bu durum diğer insanlara daha fazla katkıda bulunabilmem için daha çok çalışmamı ve sorumluluk duymamı sağlıyor. Bu bir kazan-kazan ilişkisi ve bundan sonuna kadar keyif alıyorum.”
4. Diğer İnsanların da Kendi Yaşam Gayelerini Keşfetmelerini Sağlar
Milwaukee merkezli NEWaukee ABD’de faaliyet gösteren tek sosyal mimari firmasıdır. Yanlış duymadınız sosyal mimari. NEWaukee firması kendi tanımlarıyla bir şehirdeki insanları, yerleri ve şirketleri birbirine bağlayan unutulmaz deneyimler tasarlayan bir sosyal mimari ajansı. Sloganları şöyle: “Yalnız mı hissediyorsunuz? Bugün her dört kişiden biri kendisini sosyal olarak yalıtılmış hissettiğini söylüyor. Yalnız değilsiniz.”
NEWaukee’nin kurucu ortağı ve CEO’su Angela Damiani şirketlerinin sosyal girişimcilik yönünün nedenini şöyle açıklıyor. “Bir şirketin bulunduğu yer ve bu yerde yaşayan insanlara yapılan yatırım arasında sıkı bir ilişki var. Bu ilişki, şirketin hem ürünlerini üretecek hem de bu ürünleri satın alacak insanlara içinde bulunduğu bölgede ihtiyaç duymasından kaynaklanmakta. Özetle kaliteli insan gücü o şirketin hem iç hem de dış sermayesinin vazgeçilmez bir parçası.”
NEWaukee kendine özgü sosyal girişim modeli ile her yıl yüzlerce etkinlik ve programı ücretsiz olarak halka sunuyor. Ayrıca yirmi dört farklı kar amacı gütmeyen kuruluşa destek veriyor.
Damiani, Milwaukee’yi herkes için daha eşitlikçi, erişilebilir ve canlı bir yer haline getirdiklerini belirtirken şunları ekliyor: “Bu girişim bir işten öte yaşamak ve nefes almak gibi. Bu girişim modelini hayata geçirerek yalnızca kendi tutkumu bulmakla kalmadım, aynı zamanda projelerimiz ve programlarımızla diğer insanların da kendi yaşam gayelerini bulmalarına yardımcı olduğumu gördüm. Bu mutluluk verici.”
5. Tüketiciler de Sosyal Etki Amaçlayan Şirketler İstiyor
Yapılan araştırmalar tüketicilerin de topluma katkı yapan ve sosyal girişimlerde rol oynayan şirketleri günümüzde daha fazla tercih ettiklerini göstermektedir. Bu konuyu çevrecilik örneği üzerinde somutlaştırmak istersek, kendilerini çevreci olarak tanımlayan insanlar çevreci ürünler satın almak ve doğayı korumaya katkı sağlayan şirketlerden alışveriş yapmak istiyor.
Bu konuya kendini adamış bir şirket olan WE’VE, Kamboçya, Hindistan ve ABD’den sağladığı çevre dostu ürünler için küresel bir pazar sunarken, bu ürünlerin mimarları olan yetenekli zanaatkarları ve ailelerini desteklemek için programlar yürütüyor.
WE’VE şirketinin kurucusu ve CEO’su Eve Blossom bu konudaki düşüncelerini şöyle ifade ediyor. “Giderek daha fazla insan, kendi savunduğu değerleriyle uyumlu ürün ve hizmetlere yöneliyor. Çalıştığımız işletmeler daha ekolojik, ekonomik ve sosyal sürdürülebilir bir sistem üzerine inşa edildi. Bu doğrultuda koca bir endüstri oluştu. Sonuç olarak tüketiciler açısından en tatmin edici mal ve hizmetlerin, kendilerini diğer insanlara ve bu dünyaya bağlayan, inandıkları değerlere ve insanlığa katkı sağlayan mal ve hizmetlerden oluştuğu görülüyor.”
