Multitasking (aynı anda birden fazla iş yapmak veya çoklu görev) kısa bir sürede pek çok işi halletmenin iyi bir yolu gibi görünebilir. Bu şekilde bir kerede pek çok iş halletseniz de yapılan araştırmalar, beynimizin birden fazla görevi aynı anda yapmada sandığımız kadar iyi olmadığını ortaya koydu. Hatta bazı araştırmacılar, bunun verimliliği yüzde 40 oranına kadar düşürdüğünü bile iddia ediyor. Peki aynı anda birden fazla iş halletmenin neresi bu kadar kötü? Bir anda birden fazla iş hallettiğinizi düşünüyor olabilirsiniz ama aslında yaptığınız şey dikkatinizi bir şeyden başka bir şeye çevirmek. Dikkatinizi sürekli başka bir şeye vermek dikkatinizi dağıtacak şeyleri görmezden gelmenizi zorlaştırır, bu da sizi yavaşlatacak ruhsal engellemelere yol açabilir.
Multitasking Gerçekten Verimli Olduğunuz Anlamına Geliyor mu?
Şu anda yaptığınız şeyleri bir oturup düşünün. Bu makaleyi okuyorsunuz şu an evet ama büyük ihtimalle bir yandan da başka şeyler de yapıyor olabilirsiniz. Belki müzik dinliyorsunuz, belki arkadaşınıza mesaj atıyorsunuz veya bir başka sekmede maillerinizi kontrol ediyorsunuz ya da oyun oyunuyorsunuz.
Aynı anda birden fazla işle meşgulseniz araştırmacıların “aynı anda birden fazla iş yapmadan duramayan insanlar” kategorisine giriyor olabilirsiniz. Hatta belki de bu dengeyi kurmada gayet iyi olduğunuzu da düşünüyorsunuzdur. Ancak çeşitli araştırmalarda bunu yapan kişilerin sandıkları kadar etkili olmadığı gözlemlendi.
Eskiden pek çok insan bu şekilde hareket ederek verimliliğini artıracağını düşünüyordu. Sonuçta aynı anda farklı işlerle meşgul olursanız daha çok işi halletmiş olursunuz değil mi?
Fakat yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, bir görevden ötekine geçiş yapmak verimliliğinizi ciddi bir şekilde düşürüyor. Aynı anda birden fazla iş yapan insanlar, dikkatinin dağılmaması için dikkatini tek bir işe verenlerden daha fazla çaba harcıyor. Ayrıca aynı anda birden fazla iş yapmak bilişsel becerilere de zarar verebiliyor.
Multitasking Hakkında Araştırma Bulguları
Multitasking yapan insanlardan kastımız:
- Aynı anda iki ya da daha fazla işi halletmeye çalışmak,
- İki iş arasında sürekli gidip gelmek,
- Birden fazla işi hızlı bir şekilde arka arkaya yapmaktır.
Bunun etkilerini belirleyebilmek için psikologlar, araştırmada yer alan katılımcılardan farklı görevler arasında gidip gelmelerini istedi ve bu arada ne kadar süre kaybettiklerini ölçtü. Robert Rogers ve Stephen Monsell tarafından yürütülen bir çalışmada katılımcıların farklı görevler arasında gidip gelirkenki performansı aynı görevi tekrar ederken gösterdikleri performanstan daha düşüktü.
Joshua Rubinstein, Jeffrey Evans ve David Meyer tarafından 2001 yılında yürütülen bir başka araştırmada da katılımcıların farklı görevler arasında gidip gelirken çok fazla zaman kaybettiği gözlemlendi.
Araştırmaların Önemi
Aynı anda birden fazla iş yapmak beyinde zihinsel yönetici işlevlerin kontrolünde. Bu yönetici işlevler diğer bilişsel süreçleri kontrol edip yöneterek belli görevlerin nasıl, ne zaman ve hangi sırayla yapılması gerektiğini karar veriyor.
Meyer, Evans ve Rubinstein’a göre yönetici kontrol sürecinin iki safhası bulunuyor.
- İlk safha “hedef değiştirme” (bu görev yerine başkasını yapmaya karar vermek) olarak biliniyor.
- İkinci safha da “rolü etkinleştirme” (bir önceki görevin kurallarından diğer görevin kurallarına geçmek) olarak biliniyor.
Bunlar arasında gidip gelmek saniyenin sadece onda biri kadar zaman kaybına yol açıyor ama insanlar görevler arasında sürekli gidip gelmeye başlayınca bu kayıp giderek artıyor.
Bu, çamaşır katlarken bir yandan da televizyon izlemek gibi durumlarda çok büyük bir önem arz etmeyebilir. Ancak yoğun trafikte araba sürmek gibi güvenliğin veya verimin önemli olduğu durumlarda saniyeler bile çok önemlidir.
Multitasking’i Etkili Bir Şekilde Kullanabilmek
Meyer, insanların görev değiştirme esnasında ortaya çıkan zihinsel engellerle verimliliğin yüzde 40 oranında düşebileceğini söylüyor. Aynı anda birden fazla iş yapmanın zararlı yönlerini anladığınıza göre artık bu bilgiyi verimliliğinizi artırmak için kullanabilirsiniz.
Elbette, içinde bulunduğunuz duruma göre şartlar değişebilir. Örneğin:
- Futbol maçı izlemek ve aynı anda arkadaşınıza mesaj atmak arasında kaybettiğiniz zaman size çok büyük bir şeye mal olmayacaktır.
- Ancak görevler arasında gidip gelirken geçen her bir saniye, iyi bir radyo istasyonu bulmaya çalışırken ya da telefonla konuşurken bir yandan da şehirler arası yolda araç kullanan kişiler için ölüm kalım meselesidir.
Kendinizi verimli olmaya çalışırken aynı anda birden fazla işle uğraşırken bulursanız halletmek istediğiniz işlerin bir değerlendirmesini yapın. Dikkatinizi dağıtacak şeyleri eleyin ve tek bir işe odaklanın.
Multitasking Beyninize Zarar Verir mi?
Günümüzün yoğun tempolu hayatında aynı anda birden fazla iş yapmak yaygındır. Çeşitli görev ve sorumluluklar arasında gidip gelmenin pek çok işi halletmenin iyi bir yolu olduğunu düşünebilirsiniz ama gördüğünüz gibi aynı anda birden fazla iş yapmaya çalışmak hem verimliliğinizi hem de performansınızı düşürüyor. Pek çok uzman, işinizi hızlı ve düzgün bir şekilde halledebilmeniz için sadece tek bir göreve odaklanmanız gerektiğini söylüyor.
Başka bir zaman arkadaşınıza mesaj atarken, bilgisayarınızda farklı sekmeler arasında gidip gelebilir, televizyon izleyebilir ve arkadaşınızla telefonda konuşabilirsiniz! Ancak hiçbir şeyle ilgilenmemiz gerekmeyen sakin bir zaman diliminde kendi favori uygulama ve sosyal medya hesaplarımızın dikkatimizi dağıtmasını engelleyemeyebiliriz.
Bunların verimliliğinizi etkilediğinizi öğrendik, peki ya beyin sağlığınızıda aynı şekilde kötü etkiliyor mu? Böylesine sürekli bir stimulasyon akışının gelişmekte olan zihinleri nasıl etkiliyor?
Aynı anda birden fazla işle uğraşmak elbette yeni ortaya çıkmış bir şey değil ama farklı kaynaklardan sürekli bilgi akışının olması bu denkleme yeni bir boyut getirdi.
Araştırmalar Aynı Anda Birden Fazla İş Yapmanın Beyni Etkilediğini Gösteriyor
Aynı anda birden fazla iş yapmayı alışkanlık haline getiren insanlar bile bu işte yeterince iyi değil.
2009 yılında Stanford araştırmacısı Clifford Nass yaptığı araştırmada aynı anda birden fazla iş yapmayı alışkanlık haline getiren insanların gerekli bilgilerle gereksiz bilgileri ayırt edemiyor. Bu oldukça şaşırtıcı bir gerçek çünkü multitasking yapan insanların aslında bunda iyi oldukları düşünülüyordu. Ama bu insanların karşılaştığı tek problem değil. Aynı zamanda bir işten ötekine geçme konusunda zorlandıkları ve zihinlerinin daha dağınık olduğu ve multitasking’i alışkanlık haline getiren insanların tek bir işi halletmesi gerekse bile beyinlerinin daha az ve etkisiz çalıştığı gözlemlendi.
Nass: “Araştırmada, bunu alışkanlık haline getiren insanları inceledik ve biz onlardan aynı anda birden fazla işle uğraşmalarını istememiş olsak bile bilişsel süreçlerinin hasar gördüğünü fark ettik. Yani, sadece aynı anda birden fazla uğraşmak konusunda değil, aynı zamanda genel olarak derin düşünmeyi gerektiren süreçlerin tümünde kötü bir performans sergiliyorlar.” diyor.
Peki bu hasar kalıcı mı veya bu alışkanlığı bir kenara bırakmak hasarı giderecek mi? Nass, bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ama mevcut bulguların aynı anda birden fazla işle ilgilenmeyi bırakan insanların daha iyi bir performans sergileyeceğini gösterdiğini söylüyor.
Uzmanlar ayrıca aynı anda birden fazla iş yapmadan duramamanın en çok ergenlerin zihnini etkilediğini söylüyor. Bu yaşlarda ergenlerin beyni önemli sinirsel bağlantıları oluşturmakla meşgul oluyor.
Dikkati tek bir iş üzerinde toplayamamak ve sürekli farklı kaynaklardan gelen bilgi akışı yüzünden dikkatin dağılması bu bağlantıların oluşumunda kalıcı ve olumsuz etkilere yol açabilir. Bu konuda daha çok araştırma yapılması gerekiyor ama uzmanlar, ergenlerin aynı anda birçok iş yapmanın herhangi bir olumsuz sonucuna karşı daha savunmasız olduğunu söylüyor.
Olumsuz Sonuçları En Aza İndirmek
Peki multitasking’in olumsuz etkilerinden nasıl kurtulabilirsiniz?
- Nass, aynı süre zarfında uğaşılan işlerin iki taneyle sınırlandırılması tavsiyesini veriyor.
- Ayrıca, “20 dakika kuralı” adını verdiği bir yöntemi de var. Başka bir işe geçmeden dikkatinizi tek bir işe 20 dakika boyunca vermeye çalışın. Okul için yazmanız gereken rapor ve matematik ödeviniz arasında sürekli gidip gelmek yerine sadece bir tanesine 20 dakika boyunca odaklanın.
Multitasking Her Zaman Olumsuz Değildir
Hong Kong’daki Çin Üniversitesinden araştırmacıların yürüttüğü bir araştırmada multitasking’in her zaman kötü bir şey olmadığı ortaya koyuldu. Araştırmada aynı anda birden fazla medya ya da teknolojik bir alet kullanan insanların görsel ve işitsel bilgiyi işlemede daha iyi olduğu bulundu.
Psychonomic Bulletin& Review adlı dergide 19 – 28 yaşları arasındaki katılımcılardan medya kullanımlarıyla ilgili bir anket doldurmaları istendi. Katılımcılar daha sonra nesnenin renginin ne zaman değiştiğini belirtmek için sesi olan ve olmayan görsel arama görevini tamamladı.
Çoklu sayıda medya hesabını kullanabilen katılımcılar, sesli olan aramada daha iyi performans gösterdiler, bu da iki duyusal bilgi kaynağını işlemede daha iyi oldukları anlamına geliyordu. Buna karşın çoklu medya aracını kullanmayı alışkanlık haline getiren katılımcılar sessiz yapılan aramada diğerlerine göre daha kötü bir performans sergiledi.
Araştırmayı yürüten uzman: “Mevcut bulgularımız nedensel bir etkiyi işaret etmese de medyada çoklu görevlerin belirli bilişsel becerilerde, özellikle de çok algılı işlemlerin üzerinde bir etkisi olabileceği ihtimalini gözler önüne seriyor. Bu sebeple medyada çoklu görevin hem artıları hem de eksileri bulunuyor. ” diyor.
