Bir iş kurdunuz ve bu işi olabildiğince büyütmek istiyorsunuz diyelim. Harika, azimli, kararlı ve planlı bir şekilde işinize odaklanmanız gerçekten takdire şayan.
Fakat ekonomik atmosfer bir anda değişebilir, piyasaya giren rakip bir firma ortalığı alt üst edebilir ya da özel bir nedenle şirketinizi kapatmak isteyebilirsiniz. Hayatta neyin ne olacağı belli olmaz.
İster ailevi ve sağlık nedenleriyle ister ekonomik nedenlerle olsun; bir gün işletmenizi sonlandırmak isteyebilirsiniz. Bunu en az kayıpla yapabilmek için de bir çıkış stratejinizin olmasın son derece önemlidir.
Bu yazımızda çıkış stratejisinin ne anlama geldiğini, iyi bir çıkış stratejisinin nasıl uygulanması gerektiğini anlatacağız.
1. Çıkış Stratejisi Nedir?
Kulağa olumsuz ve nahoş bir şey gibi gelebilir çıkış stratejisi. Ancak sanıldığı kadar negatif bir anlama gelmemektedir.
Pek çok girişimci büyümeye ve başarıya o kadar odaklanmıştır ki bir gün şirketini kapatmak zorunda kalırsa nasıl bir yol izlemesi gerektiğini düşünmemiştir bile.
Çıkış stratejisi, iflas etmek anlamına gelmez. İyi kazanç sağlayann bir şirketiniz olmasına rağmen bu işe yatırdığınız parayı başka bir yere transfer etmek ya da başka bir sektöre girmek için de mevcut şirketinizi satmanız gerekebilir. Çıkış stratejisi böyle zamanlarda elzemdir.
Çıkış stratejisi, bir gün şirketinizi kapatmak ya da devretmek gerektiğinde uygulamanız gereken plan demektir en kısa haliyle.
Farklı çıkış stratejileri mevcuttur, mesela:
- İşletmenizi daha büyük bir firmaya satmak isteyebilirsiniz.
- İşletmenizi büyük bir yatırımcı satın almak isteyebilir.
- Şirketteki payınızı ortağınıza devretmek isteyebilirsiniz.
- Şirketinizi çalışanlarınızdan birine satmak isteyebilirsiniz.
2. Çıkış Stratejisine Neden İhtiyaç Vardır?
Çıkış stratejisine sahip olmanız oldukça önemlidir.
- Emekli olmak
- Sağlık problemleri
- Ailevi nedenler
- Farklı sektöre geçme arzusu
- Beklenmedik ve cazip bir iş teklifi
- Şirketin beklediğiniz maddi kazancı sağlayamaması
Bu tür nedenler için hazırda bir çıkış stratejisine sahip olmak gerekir, zira işinizin başındayken ve keyfiniz yerindeyken muhteşem bir iş teklifi alabilirsiniz. İşinizi yapamayacak kadar büyük bir hastalığa yakalanabilirsiniz. Daha karlı ve daha zevkli bir iş fikrine yatırım yapmak istiyor olabilirsiniz.
İşte böyle durumlarda mevcut işinizi kapatmak için önceden hazırlıklı olmanız gerekir. Şirketinizin devir değeri nedir? Ne tür opsiyonlar mevcut? Devir veya tamamen kapatma süreci nasıl işler? Şirketin demirbaşları nasıl elden çıkarılır?
Bu gibi soruların cevabını önceden biliyor olmanız şarttır. Böylece kafanızdaki “belirsizlik” ortadan kalkar ve yeni bir değişim sürecine nasıl adapte olacağınızı daha net bilirsiniz.
3. Hedeflerinizi Belirleyin
Çıkış stratejisi oluşturmak için hem iş anlamında hem de kişisel anlamda hedeflerinizi net bir şekilde bilmelisiniz.
Her çıkış stratejisinin artıları ve eksileri vardır. Kendinize şu tür sorular sorarak çıkış stratejisi oluşturmaya başlayabilirsiniz.
- Şirketle bağımı tamamen koparacak mıyım?
- Şirkette %X düzeyinde bir hissem kalacak mı?
- Şirketi işin ehli birine mi devretmeliyim? Yoksa en çok parayı teklif edene mi?
Bunlar büyük ve zor sorular tabii ki. Üzerinde derinlemesine düşünmek gereken sorular. Bu sorulara vereceğiniz cevaplar aileniz, çalışanlarınız ve müşterileriniz üzerinde belli etkilere neden olacaktır. O yüzden bu karardan etkilenecek tüm tarafların düşüncesini dinlemeye özen gösterin.
Örneğin çalışanlarınızla konuşurken onları “işsiz kalma” korkusuna gark etmeden meseleyi anlatmaya çalışın. Eğer çıkış stratejisi hakkında onlarla doğru ve profesyonel bir şekilde konuşursanız, siz yokken de kurduğunuz şirket başarılı bir şekilde faaliyet göstermeye devam edecektir.
4. Opsiyonları Göz Önüne Alın
Çıkış stratejisi hazırlarken işletmenize ne olacağına karar vermeniz gerekir.
Örneğin;
- Şirketi kuzeninize devredebilirsiniz.
- Başka bir şirkete satabilirsiniz.
- Şirketi çalışanlarınıza satabilirsiniz.
- Şirketteki hissenizi bir yatırımcıya devredebilirsiniz.
- Ya da şirketi tamamen kapatabilir, personeli işten çıkarıp demirbaşları da satabilirsiniz.
Yani devir gibi bir süreç olabileceği gibi tamamen kepenk indirmek gibi bir süreç de olabilir.
Örneğin amacınız finansal kazancınızı maksimize etmek ise, işletmenizi daha büyük bir şirkete satmak iyi bir yöntem olabilir. Ancak böyle olursa şirket ile ilişiğiniz tamamen kesilebilir. Ya da şirketin aile içinde kalmasını istiyorsanız, aile üyelerinden birine devrebilir, şirket üzerinde belli bir pay sahibi olmaya devam edebilirsiniz.
Hemen uygulamaya hazır bir çıkış stratejisi için yukarıda saydığımız opsiyonları düşünebilirsiniz, fakat acele olmayan, geleceğe yönelik, uzun vadeli bir çıkış planı düşünüyorsanız bir de B planı hazırlayabilirsiniz. Yani emekli olana kadar işletmenin başında olmak ve sonrası işletmeyi aile üyelerinden birine devretmek gibi…
5. Plan Yapın
Hangi yöntemi izleyeceğinize karar verdikten sonra detaylı bir plan hazırlamalısınız.
Bu geçiş süreci ne zaman olacak? Ne tür adımlar ve koşullar söz konusu olacak?
Şimdi detaylı bir çıkış stratejisi için nasıl plan hazırlanacağına bakalım:
Öncelikle şirketin değerini bilmeniz gerekir. Şirketin yıllık kazancı, yıllık masrafı, ödemesi gereken vergileri, çalışan maaş ve sigortaları, demirbaş fiyatı gibi unsurları net bir biçimde bilmelisiniz. Bunun için muhasebeciniz size katkı sağlayabilir.
Geçiş sürecine geçmeden önce şirketin hesabını düzene sokmanız da oldukça önemlidir. Şirketin borçlarını kapatmak, alacakları tahsil etmek, bireysel inisiyatif alarak şirketin faaliyetlerine eklemlediğiniz şeyleri iptal etmek vs.
Sonrasında ise şirketin el değiştirme sürecini planlamalısınız. Eğer şirketten tamamen ayrılacaksanız başa kim geçecek? Sizin sorumluluklarınız tam olarak neydi? Bu sorumluluklar yeni yönetimi bağlayacak mı? Şirketle bağınız sürecekse yeni pozisyonunuz ne olacak? Şirketteki hisseniz % kaç olacak?
Görüldüğü gibi burada önemli olan çıkış sürecinde olabildiğince tüm detaylara dikkat ederek bir plan hazırlamaktır.
Şayet büyük bir şirketseniz, çıkış süreci çok karmaşık bir hal alabilir. İşin birçok yasal ve finansal evresi söz konusu olacaktır böyle bir durumda.
Eğer büyük bir işletmeyseniz çıkış stratejisi hazırlarken mutlaka bir muhasebeci ve avukattan yardım almak durumundasınız. Şirket devir ve alım-satım süreçleriyle ilgili bir danışman da size çok yardım edebilir.
Diğer bir ifadeyle çıkış stratejisinde bilgi ve uzman kişilerden yardım almanız bu işten kazançlı (ya da zararsız) bir şekilde ayrılmanızı sağlayacaktır.
Şunu bir kere daha hatırlatalım ki, çıkış stratejisi bir iş kararı olduğu kadar kişisel de bir karardır. Hayatınızda yeni bir evreye giriyormuş gibi düşünebilirsiniz. Bu açıdan mevcut maddi durumunuzu göz önüne almak durumundasınız.
Başka bir sektöre geçip yine kendi işinizi kuracaksanız bunun için devrettiğiniz şirketten gelecek paraya güveniyorsunuzdur büyük ihtimalle. Ya da şirketi tamamen satıp emekli olmayı ve Bodrum’a yerleşmeyi düşünüyorsunuz. Ya da büyük bir firmadan gelecek bol sıfırlı bir iş teklifini kabule edeceksiniz.
Nedeni ne olursa olsun, bu süreçte işletmenize maddi olarak yatırdığınız parayı geri almalısınız.
6. Geri Çekilin
Çıkış stratejisi için nasıl bir yöntem belirlerseniz belirleyin, işletmenizle ilişiğiniz ya tamamen kesilir ya da payınız azalır.
Bir devir sürecinin başarılı olarak adlandırılabilmesi için şirketin siz olmadan da faaliyetlerine devam edebilmesine imkan sağlamanız gerekir. Tabii küçük işletmeler için bu pek mümkün değildir, zira şirketin sahibi şirketin tüm işlerine bizzat müdahil olmaktadır.
Yani bir şirketin başarısı sadece size bağlıysa, şirketinizi başka bir şirkete satmak en azından alıcı için olumsuz bir sinyaldir. Yani siz olmadan şirket ayakları üstünde fazla duramayacak bir yapıya sahipse, kimse şirketinizi satın almak istemeyebilir.
Yahut şirketi ailenizden birine satacaksınız diyelim. Bu durumda sizin iş hayatında kurduğunuz şahsi ilişkiler, şirketin başarısında pay oynuyorsa, şirketin yeni sahibi (mesela kuzeniniz) bu ilişkileri sürdürebilecek mi? Bu çok önemli bir sorudur.
Her halükarda şunu söyleyebiliriz: Şirketten ayrılacaksanız çalışanlarınıza siz yokken işlerin nasıl yürümesi gerektiği konusunda bilgi ve eğitim vermelisiniz. Siz yokken işlerin aksamaması için onların kendi ayakları üstünde durabilmesini sağlamalısınız.
Eğer çıkış stratejisi hemen uygulamaya konmayacaksa, yani emekli olana kadar şirketin başında kalmaya devam edecekseniz bile çalışanlarınıza daha fazla sorumluluk vermeniz şirketin geleceği açısından çok yararlı olur. Yani çalışanlarınıza bir tür sorumluluk ve sahiplik duygusu verirseniz, daha motive ve istekli çalıştıklarını görürsünüz.
Sonuç
Tüm planlama süreçlerinde olduğu gibi çıkış stratejisi planını da düzenli aralıklarla kontrol ve revize etmelisiniz.
Küçük şirket sahipleri için çıkış stratejisi planı oluşturmak psikolojik olarak olumsuz bir koşullanmaya neden olabilir, fakat hayatın her şeye gebe olduğunu bilmek, olumlu ya da olumsuz durumlar karşısında hem kendinizi, hem çalışanlarınızı hem de müşterilerinizi garantiye almak en profesyonel yaklaşım olacaktır.
İşte bu nedenle işler yolunda gidiyorken bile yine bir çıkış stratejisine sahip olmak bir şirket için oldukça önemlidir.
