Kripto Para Nedir?
Bir bilginin içeriğinin, göndericisinin ve alıcısının bilmesi gereken kişiler dışında izinsizce öğrenilmemesi için çeşitli dijital şifreleme teknikleriyle korunmasına kriptografi denilmektedir. Başlangıçta bazı askeri uygulamalar için geliştirilen kriptografi için bazı devletler tarafından yasal kısıtlamalar koyulmak istenmiş ancak kriptografinin sivil amaçlı kullanımının ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesiyle bu çabalar sonuç vermemiştir.
Bir kripto para, kriptografi ile korunan dijital veya sanal bir para birimidir. Böylece bir kripto paranın kopyasının ya da sahtesinin yapılması imkansız hale gelmektedir. Kripto paraların çığır açan özellikleri ise onların bir merkez bankası ya da darphane tarafından basılmamaları, yani devletlerin kontrolünde olmamalarıdır.
Kripto Para Türleri Nelerdir?
Günümüzde 1500’den fazla kripto para birimi bulunmakta olup bunlardan ilki, en çok tanınanı ve de en değerli olanı Bitcoin’dir. Bitcoin, 2009 yılında “Satoshi Nakamoto” takma adı ile bilinen bir kişi veya grup tarafından icat edilmiştir. 1 Kasım 2019 tarihi itibariyle toplam piyasada değeri 146 milyar dolar olan 18 milyon adetten fazla Bitcoin bulunmaktadır.
Bitcoin’e alternatif kripto para birimleri anlamına gelen ve “Altcoins” olarak bilinen, Bitcoin’e rakip birçok başarılı kripto para birimi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Litecoin, Peercoin, Namecoin, Ethereum, Cardano ve EOS’dur. Bugün var olan bütün kripto paraların toplam değeri 214 milyar dolar civarındadır. Bitcoin’in toplam değeri ise bütün kripto paraların toplam değerinin yaklaşık olarak % 68’ini oluşturmaktadır.
Blokchain Teknolojisi
Kriptoparaların temelinde yatan teknoloji, blok zinciri ya da orijinal adıyla blockchain teknolojisidir. Kısaca özetlemek gerekirse blokchain teknolojojisi şifrelenmiş işlem takibini sağlayan dağıtık yapıdaki bir veritabanı sistemidir. Bu bloklar şifrelenir, asla değiştirilemez ve kırılamaz hale getirilir. Bu bloklar tüm ağdaki herkese dağıtılır ve herkeste aynı şifreli bilgiler bulunur. Bunun yanı sıra blok zinciri teknolojisi şeffaftır, isteyen herkes şu ana kadar birikmiş blokları inceleyip onları gözden geçirebilir.
Uzmanlar blok zinciri teknolojisinin pek çok uygulama alanında potansiyeli olduğunu belirtmektedir. Finans sektörü bu alanlardan birisi olup JPMorgan Chase (JPM) gibi büyük finans kurumlarının, kripto paraların ödeme işlemlerini kolaylaştırabileceği ve işlem maliyetlerini düşürebileceği yönünde açıklamaları mevcuttur. Ancak, kripto paraların sanal olmaları ve merkezi bir veri tabanında saklanmamaları henüz onları büyük finans kurumları nezdinde sorgulanmalarına yol açmaktadır. Bir kripto paranın kopyalanması imkansız olsa da özel anahtarının kaybedilmesi ile kaybolması ya da blok zincir içerisindeki bir sabit sürücünün yok edilmesi ile silinmesinin mümkün olduğu belirtilmektedir.
Kripto Paraların Avantajları
Kripto paraların en büyük avantajı sahtelerinin üretilememesi ve kopyalanamamalarıdır. Kripto paranız için oluşturabileceğiniz cüzdan sayısında bir sınırlama bulunmamakta olup tüm işlemleriniz şifreleme ile güvence altındadır. Cüzdan sahibi olarak sizin dışınızda herhangi başka bir kişinin cüzdanınızı kullanarak ödeme yapması cüzdanınıza bir dijital saldırı yapılmadığı sürece imkansızdır.
Kripto paraların ikinci avantajı para transferinde ödenen ücretler konusundadır. Klasik para transferi yöntemleri kullanıldığında, özellikle uluslararası transferlerde bankalar ve diğer aracı kuruluşlar can sıkıcı olabilecek miktarlarda komisyon ücretleri almaktadır. Gelecekte ne olacağı bilinmez ama günümüzde bu ücretler ile karşılaştırıldığında kripto para transferinde alınan ücretler sembolik düzeydedir.
Blokzincir teknolojisinin aracıları ya da kontrol mekanizması devlet ve kurumları devre dışı bırakan doğası, kripto para transferini kontrol edilemez ve engellenemez kılmaktadır. Yani kripto paraların diğer bir avantajı dünyanın herhangi bir yerinden, istediğiniz miktarda işlem yapabilmenizdir. Herhangi bir işlem sınırlaması, para miktarı sınırlaması, ülke sınırlaması vb. bir kısıt yoktur. Böyle bir transfer sonucu doğal olarak günlerce beklemeniz gerekmez.
Kripto paraların madencilik dediğimiz bir şifreleme teknolojisi ile oluşturulmaları sebebiyle elde edilebilecek miktarlarının bir sınırı vardır. Böylece kripto paraların diğer bir avantajı istenilen miktarda üretilemez olmalarıdır. Kripto paranın bir merkez bankasının para basması sonucu enflasyona uğraması ve değer kaybetmesi söz konusu değildir.
Kripto Paraların Dezavantajları
Kripto para kullanımı ile ilgili ilk dezavantaj her konuda olduğu gibi kişisel bilgi eksikliğidir. Kripto para teknolojisi farklı ve karmaşık olduğundan yatırımcıların bilgi eksikliği kripto paralara farklı anlamlar yükleyerek beklentilerini gerçek dışı hale getirmelerine ve dolayısıyla maddi ve manevi kayıplar yaşamalarına sebep olabilir.
Kripto paraların kontrol altına alınamaması ya da kullanımının engellenememesi kripto paraların yasa dışı faaliyetlerin finansmanları için kullanılmasına ve hackerların ilgi odağı haline gelmesine neden olmaktadır. Bitcoin’in 10 yıllık geçmişi, birkaç çevrimiçi borsa bilgisayar korsanlığı ve bazen milyonlarca dolar değerinde hırsızlıklara konu olmuştur.
Bu riskleri güvence altına alan herhangi bir resmi kurum bulunmaması finans dünyası tarafından hala kripto paralara soru işareti ile bakılmasına yol açmaktadır. Ayrıca bir finansal işlemin kontrol edilememesi bundan vergi alamamak anlamına geldiğinden çoğu devlet kripto para ile ilgili yasal düzenlemeleri yapmayı reddetmektedir.
Finans dünyası ve devletler tarafından gösterilen direnç bu noktada başka bir dezavantaja, diğer bir ifadeyle kripto para kullanımının günlük hayatta yaygınlaşamaması ve sınırlı düzeyde kalmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle kripto paraların fiyatlanmasında değer odaklı bir piyasa yaklaşımı yerine, kripto paraya olan dönemsel ilgiden ve manipulatif hareketlerden doğrudan etkilenen fiyat odaklı bir piyasa yaklaşımı etkili olmaktadır. Bu da kripto para piyasasında aşırı dalgalanmaların yaşanmasına yol açmaktadır.
Bu duruma örnek vermek gerekirse Bitcoin, geçtiğimiz aylarda 7.000 $ seviyelerine düşmeden önce 19.000 $ seviyesine kadar yükselmişti. Bu çıkış ve düşüşler kripto paralara bazı ekonomi çevreleri tarafından “kısa ömürlü, bir solukluk veya spekülatif” gibi yakıştırmalar yapılmasına neden olmaktadır.
Kripto paraların maddi olarak bir mal karşılığının olmadığı düşüncesi de bu yakıştırmalara destek olmaktadır. Burada kripto para üretim maliyetleri bu durumun çok doğru olmadığını gösterir niteliktedir. Bazı araştırmalar, giderek daha fazla enerji gerektiren bir Bitcoin üretim maliyetinin doğrudan piyasa fiyatı ile ilişkili olduğunu tespit etmiştir.
Kripto paraların dezavantaj olarak kabul edilebilecek son özelliği şifrenizi unuttuğunuzda ya da işlem yaptığınız cihazınızı kaybettiğinizde kripto paranızı da kaybedecek olmanızdır. Bu hususa ilave olarak yanlışlıkla bir kişiye kripto para transfer ederseniz, paranızı geri almanın yegane yolu o kişinin kendi rızası ile parayı size geri göndermesidir.
Önemli Çıkarımlar
Kripto para kelimesi, dijital paraların kriptografi ile şifrelenmesi nedeniyle kullanılmaktadır.
Kripto para, blok zincir teknolojisine dayanmaktadır ve bu doğrultuda hükümetlerin ve merkezi otoritelerin kontrolüne gerek duymamaktadır.
Blok zincir teknolojisinin sadece finans değil hayatımızın her alanında devrim yapacak nitelikteki değişim ve gelişimlere gebe olduğu düşünülmektedir.
Kripto paraların kontrol altına alınamaması ya da kullanımının engellenememesi hem övgülere hem de eleştirilere konu olmaktadır.
Kripto paralar özellikle uluslararası işlemleri çok daha kolay, hızlı ve ucuz hale getirmektedir.
Hali hazırda kripto para piyasasında fiyat odaklı bir piyasa yaklaşımı etkili olmaktadır. Bu da aşırı dalgalanmaların yaşanmasına neden olmaktadır.
