Kot pantolonu kim icat etti?
Şu an yerinizden kalkın ve pencereden dışarı bakın… Yoldan geçen her 20 insanın en az 8’ine kot pantolon göreceksiniz…
Peki sizce kot pantolonu ilk kim icat etti ve üretti? “Blue jean” kim tarafından üretildi?
Hemen söyleyelim, kot pantolonun arkasındaki isim Alman asıllı ABD’li girişimci Levi Strauss… Bugün Levis olarak bilinen kot markası da yine onun tarafından kuruldu.
Levi Strauss Kimdir?
Levi Strauss, 26 Şubat 1829’da Almanya’nın Nürnberg şehrine oldukça yakın bir kasaba olan Buttenheim’da doğdu. Babası Hirsch Straus ve annesi de Rebecca Haas Strauss’tu. Levi Strauss’un orijinal ismi ise Loeb idi.
Babasını ve annesi 1846 yılında iki yıl arayla verem nedeniyle hayatını kaybetti. Bu durum üzerine Levi ve ablası Fanny New York’ta göçtüler. Orada Jonas ve Louis adlı kardeşleri vardı ve manifatura işiyle uğraşıyorlardı. Genç Loeb de abilerinin yanında ticareti öğrendi ve 1850’den itibaren çevresi tarafından “Levi” olarak anılmaya başladı.
Altın Aramak İçin Kaliforniya’ya Yerleşti
1848’de Kaliforniya eyaletinde altın madeni bulundu. “Kaliforniya Altına Hücum” dönemi olarak adlandırılan bu dönemde Levi de altından pay alabilmek için San Francisco’ya yerleşmeye karar verdi. Ancak altın madenini işlemeyi bilmiyordu. 1853’ün ilk aylarında ABD vatandaşı oldu ve Panama kanalı üzerinden Batı Amerika’ya gitti. Mart 1853’te hareketli ve gürültülü bir şehir olan San Francisco’ya vardı. Abilerinin New York’ta işlettiği “J. Strauss Brother & Co.” adlı manifatura şirketinin Kaliforniya temsilcisi olarak çalışmaya başladı. İthal ettiği kumaş, kıyafet, iç çamaşırı gibi şeyleri küçük mağazalara satmaya başladı. O dönem Kaliforniya’ya akın eden maden avcıları ve aileleri bu mağazalarda satılan kıyafetleri satın alıyordu.
Levi Strauss’un ilk iş adresi Sacramento Street 90 numaraydı. Şirketin adı da Levi Strauss idi. Bu lokasyon, 1850’li yıllarda limana çok yakın olduğu için Levi Strauss abileri tarafından New York’tan gönderilen malları kolayca tedarik edebiliyordu. Daha sonra aynı sokağın 62, 63 ve 65 nolu adreslerinde de yeni mağazalar açtı. Hem ünü hem de ticari başarısı giderek artıyordu. O dönemlerde Levi Strauss’un kız kardeşi Fanny ile evlenen David Stern, Levi Strauss’a ortak oldu. 1863 yılında şirketin adı “Levi Strauss & Co.” olarak değiştirildi. En son olarak da Battery Street 14-16 numaralı bina şirketin adresi oldu ve burada 40 yıl boyunca hizmet verildi.
San Francisco’nun Ünlü Figürlerinden Biri Oldu
Levi Strauss, 30’lu yaşlarının ortasında San Francisco’da oldukça popüler bir insandı. Şehrin ticari ve kültürel etkinliklerinde sık sık boy gösteriyordu. Ayrıca şehirdeki Yahudi cemaatini de aktif bir şekilde destekliyordu. Şehrin ilk sinagogu olan Emanu-El Sinagogunun yapımında onun büyük katkıları oldu. Bu kadar ünlü ve aktif bir insan olmasına rağmen çalışanlarının kendisine Mr. Strauss (Strauss Bey, Levi Bey vs.) demesini istemiyor, kendisine sadece Levi denmesini talep ediyordu.
İlk kot pantolonu nasıl bulundu? (20 Mayıs 1873: Kot pantolonun doğum günü)
1872 yılında Nevadalı bir terzi olan Jacob Davis’ten bir mektup geldi. Davis, Levi Strauss’un düzenli müşterilerinden biriydi ve ondan kumaş satın alıyordu. Mektupta Jacos Davis, kendi diktiği yeni bir pantolon türünden bahsediyordu. Pantolonun cep köşeleri ve düğme noktalarına metal bir perçin yerleştirdiğini, bu sayede işçi pantolonlarının daha sağlam olduğunu belirtiyordu. Jacob Davis, bu yöntemin patentini almak istiyor, bunun için de Levi Strauss’un fikrini merak ediyordu. Hatta Levi Strauss’a patenti ortaklaşa almalarını, bu sayede patent masrafını da bölüşebileceklerini teklif ediyordu. Levi Strauss da bu fikirden oldukça etkilendi ve 20 Mayıs 1873’de patent alındı. Bu tarih bugün bildiğimiz lacivert kot pantolonun doğum günüdür…
İlk Kot Pantolonları Kadın Terziler Dikti
Dıştan dışa perçinli bu pantolonlara (kot pantolonun eski ismi) talebin çok olacağını bildiği için Levi Strauss, Jacob Davis’i San Francisco’ya çağırdı ve birlikte fabrika kurmak için hazırlığa giriştiler. Hatta ilk kot pantolonlar, evinde çalışan kadın terziler tarafından üretildi. 1880’lerden itibaren Levi Strauss fabrika arsası kiraladı ve fabrika kuruldu. Ünlü 501 model kot pantolon (o zamanlarda ismi XX’ti) kısa süre içinde büyük ilgi gördü. Bu ilgi üzerine farklı kesime sahip modeller de üretilmeye başlandı.
Levi Strauss bu süreçte diğer işlerini de yürütmeye devam ediyordu. 1877 yılında San Francisco Ticaret Odası’nın yönetim kuruluna girdi. Aynı zamanda Nevada Bank’ın direktörü; Liverpool, Londra ve Globe sigorta şirketinin yönetim kurulundaydı. 1875 yılında Levi Strauss ve iki ortağı Mission&Pacific Woolen Mills adındaki bir yün fabrikasını satın aldı. Burada üretilen kumaşlar da Levis marka kot ve ceketlerin üretiminde kullanılıyordu.
Levi Strauss Oldukça Hayırsever Bir İnsandı
Levi Strauss iş adamlığının yanı sıra oldukça hayırsever bir insandı. Pacific Yahudi yetimhanesine, Eureka Bağış Derneği’ne cömert bağışlar yaptı. 1895 yılında San Francisco ve San Joaquin Vadisi arasındaki demiryolu inşa edilmesi için de yine ciddi bağışlar yaptı ancak bu demiryolu projesi başarısız oldu. 1897 yılında Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampüsü’nde okuyan 28 öğrenciye de burs verdi.
1800’lü yılların sonunda Levi Strauss hala şirketinin günlük işleriyle birebir ilgileniyordu. O dönem ortağı David Stern vefat edince onun çocukları ve Levi’nin kendi yeğenleri de şirkette çalışmaya başladılar. 1890 yılında XX adlı kot modelie 501 adı verildi. Levi ve yeğenleri de şirketin ortak oldular, diğer bir deyişle Levis anonim bir şirket haline geldi.
Ölümü…
22 Eylül 1902 günü Levi Strauss, kendini iyi hissetmediğini belirtti, ancak 26 Eylül günü ailecek yenen akşam yemeğine katıldı. Bu yemeğin olduğu gece sessiz bir şekilde hayatını kaybetti. Cenazesinin olduğu gün San Francisco’daki dükkanlar kapandı ve tüm esnaf cenazeye katıldı. Evinin önünde Levi Strauss’un cömert bağışlar yaptığı Emanu-El Sinagogu’nun hahamı Jacob Voorsanger tarafından bir konuşma yapıldı. Levis çalışanları onun tabutunun yanı başında yürüdüler ve Levi Strauss, San Francisco’daki Hills of Eternity mezarlığında defnedildi.
Levi Strauss’un öldüğünde 56 milyon dolarlık bir serveti olduğunu düşünülüyor. Bu servetin büyük bir kısmı mirasçıları olan yeğenlerine ve aile üyelerine dağıtıldı. Yine Strauss’un bağış yaptığı sinagog, hayır derneği, yetimhane gibi kurumlar da bu servetten pay aldılar.
Levi Strauss’un ölüm haberi için San Francisco Call gazetesinde yapılan haberde onun hakkında şöyle deniyordu:
“Onun iş ortaklarına ve müşterilerine karşı olan adaleti ve çalışanlarına yönelik özgürlükçü yaklaşımı, bir daha eşi benzeri görülmeyecek düzeydeydi.”
Yine San Francisco Ticaret Odası da onun hakkında bir taziye mesajı yayımladı.
“Eğitim ve hayır işleri, Mr. Strauss’un vefatından olumsuz şekilde etkilenecektir. Onun değerli bağışları sayesinde Kaliforiya Üniversitesi özgürlükçü, halka dönük bir eğitim yuvası haline gelmiştir. Onun sayısız bağışlarından din, dil, ırk fark etmeksizin binlerce kişi yararlanmıştır. Onun kişiliği sempatikliği, cömertliği ve iyiliği insanlığa örnek teşkil etmektedir.”
18 Nisan 1906 günü de San Francisco’da büyük bir deprem ve yangın meydana geldi. Levi Strauss & Co genel merkezi ve fabrikası depreme dayanmasına rağmen yangın sonucu yerle bir oldu. 3 gün süren yangın nedeniyle fabrikadaki tüm mallar ve dosyalar kül oldu.
Bu şüphesiz talihsiz bir durumdu, ancak şirketin iflas etmesine neden olamadı. Yangın söndükten sonra Stern kardeşler ve Strauss’un yeğenleri hemen yeni bir fabrika kurma hazırlığına başladılar. Amcaları Levi Strauss da kesinlikle böyle yapardı çünkü. Bu şartlar altında dahi çalışanlarının maaşlarını aksatmadılar ve hammadde aldıkları tüccarları da mağdur etmediler.
Tüm bunlara rağmen 1880’lerden beri ayakta dimdik duran Levi Strauss & Co, bugün bile piyasanın en kaliteli pantolonlarını üretmeye devam ediyor…
