“Sıkı çalış, eğlen, tarih yaz.” —Jeff Bezos
1995 yılında online bir kitap satış sitesi olarak hayatına başlayan Amazon hızla büyüyerek online satış sektörünün devi haline geldi. Amazon kadar büyük olan ve hayatımızı işgal eden çok az şirket olmasına rağmen hakkında çok az şey biliyoruz. Aşağıdaki yazımızda online satış deviyle alakalı bilmeniz gereken her şeyi öğreneceksiniz.
42. Jeff Bezos’un gerçek adı
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos aslında 1964 yılında Albuquerque, New Mexico’da Jeff Jorgensen adıyla dünyaya geldi. 4 yaşındayken annesi Miguel Bezos isimli bir adamla yeniden evlendi. Kübalı bir göçmen olan Mike Bezos, Jeff’i evlat edindi ve ona soyadını verdi.
41. Örnek Bir Öğrenci
Bezos gençliğinde örnek bir öğrenciydi. Liseyi birincilikle bitirdi ve başarı bursuna layık görüldü. Bezos liseden mezun olduktan sonra üniversite eğitimine Princeton’da devam etti. 1986 yılında bilgisayar bilimleri ve elektrik mühendisliği bölümlerinden mezun oldu.
40. Mektubunuz Var
Amazon Bezos’un Bellevue Washington’daki garajında kurduğu basit bir online kitap satış sitesiydi. Şirketin aldığı mektupları idare edebilmek için Bezos dev bir posta kutusu kurmuştu. Bezos’un o evin dışına yerleştirdiği dev posta kutusunu hala görmek mümkün.
39. İlk Kitap
Amazon’un sattığı ilk kitap Doug Hofstadte’nin Fluid Concepts and Creative Analogies isimli kitabıydı. Bilgisayar modellemesi aracığıyla yapay zeka mekanizmalarını konu edinen kitap 3 Nisan 1995’te satıldı.
38. Çanların Susması
Amazon’un ilk zamanlarında ne zaman site üzerinden yeni bir satış satılsa çan çalınıyordu. Şirket hızla büyüdükçe satışların sayısında da sıçrama gerçekleşti ve şirket sürekli çan çalmak zorunda kaldıkları için bu uygulamadan vazgeçti.
37. Anne-Baba Parası
Bezos’un anne babası şirketin ilk yatırımcılarındandı. Bezos’un ailesi emeklilikleri için biriktirdikleri 300 bin doları hırslı oğullarının yeni internet startup’ına yatırdı. Bugün satış devinin geliri 177 milyar doları geçiyor. Görünüşe bakılırsa Bezos’un ebeveynlerinin yaptığı yatırım başarısızlığa uğramamış.
36. Jeff Bezos’un Saçlarını Kestirme Sebebi
Bezos’un garajında Amazon’u yönetirken yeni şirketin bilgisayar sunucuları o kadar çok güç harcıyormuş ki Bezos ve eşi, sigortayı atırmamak için evlerinde saç kurutma makinesini bile kullanamaz hale gelmişler. Bu Bezos’un saçsız tarzını açıklıyor!
35. Hızlı Başarı
Amazon’un online kitap satış sitesi olarak ilk yıllarındaki büyümesi efsaneydi. Şirket ilk ayında 50 ABD eyaletine ve 45 farklı ülkeye kitap satışı yaptı.
34. İsim Değişikliği
Bezos yeni internet sitesine Amazon adını vermek istememiş. İlk tercihi sihirbazların kullandığı ‘Abrakadabra’ sözündeki ‘Kadabra’ kelimesiymiş. Bezos’un avukatı ise ‘Kadabra’ kelimesinin telaffuzunun kadavra kelimesine benzemesinden dolayı buna karşı çıkmış. İkna olan Bezos bu fikrinden vazgeçmiş. Ancak ikinci tercihi de ‘Relentless’ olmuş. En sonunda Amazonda karar kılmasına rağmen. relentless.com sitesine girdiğinizde sizi hala Amazon’a yönlendiriyor.
33. 23 milyon dolarlık Kitap
Amazon bir keresinde sineklerin genetik yapısıyla alakalı bir kitabı 23 milyon dolara satışa çıkardı. Bu çılgın rakamı ortaya çıkmasının sebebi ise algoritmadaki bir hatadan kaynaklanıyor. Kitabın fiyatı algoritma tarafından otomatik olarak Amazon’un kaynak mağazalarından birindeki fiyatına göre belirlenmiş. Aynı zamanda bu Amazon kaynak mağazası da fiyatı kitabın bulunduğu ilk mağazadaki fiyata göre belirliyormuş. Bunun sonucunda mağazaların algoritmaları birbiriyle rekabet haline girerek fiyatı 23 milyon dolara kadar yükseltmiş. Bu algoritma hatası keşfedildiğinde kitabın fiyatı 106 dolar olarak düzeltilmiş.
32. Şirket Çalışanlarının Başarıları
Amazon’un en iyi çalışanlarının büyük bir kısmı daha sonra kariyerlerine kendi şirketlerini kurarak devam etti ve bu şirketler büyük başarıla imza attı. Bu kişiler arasında Hulu’nun kurucusu Jason Kilar, jet.com‘un kurucusu Marc Lore ve Quora’nın kurucusu Charlie Cheever bulunuyor.
31. Sert Patron
Bezos, nasıl desek, çalışanlarına karşı aşırı ‘dürüst’ olmasıyla meşhur. Aşağıda Bezos’un çalışanlarına verdiği sert yanıtları görebilirsiniz:
“Tembel misin yoksa sadece beceriksiz mi?”
“Üzgünüm bugün salaklık haplarımı almadım.”
“Beni bu konuda zorlamamanız için gidip bu şirketin CEO’su olduğumu gösteren belgeyi mi getireyim?“
[Tedarik zinciri takımının yıllık planını inceledikten sonra] “Sanırım tedarik zinciri bu yıl ilgi çekici hiçbir şey yapmayacak.”
[Toplantı başlangıcı notlarını okurken] “Bu metin kesinlikle B takımı tarafından yazılmış. Biri bana A takımının yazdığı metni getirebilir mi? Bununla vakit kaybetmek istemiyorum.”
[Bir mühendisin yaptığı sunum üzerine] ”Neden hayatımı boşa harcıyorsun? ”
30. Kindle ismi nereden geliyor
Şirketin e-kitap okuyucusu olan Amazon Kindle’ın adının ilk başta Fiona olmasında karar kılınmış. Bu isim ise bilimkurgu yazarı Neal Stephenson’ın The Diamond Age isimli kitabında yer alan bir karaktere ait. Bu karakter aynı Kindle gibi tüm kitapların ve televizyon programlarının elektronik versiyonlarını taşıyan bir alet kullanıyor.
29. Bezos’un Yaptırdığı Saat
Amazon Bezos’u 125 milyar dolar servetle dünyanın en zengin adamı yaptı. Böylesi bir servete sahip biri olarak Bezos istediği her şeyi satın alabiliyor. Örneğin, önümüzdeki 10 bin yıl boyunca zamanı gösterecek mekanik bir saatin yapımına 42 milyon dolar yatırmış. Kendinize bunlardan birini yaptırabiliyorsanız Rolex’e niye ihtiyacınız olsun ki!
28. Robotlar İşi Devralıyor
Amazon 2012 yılında depolardaki ürünleri toplayıp çalışanlara getiren akıllı robotlar üreten Kiva Systems’i satın aldı. Amazon depolarını dolaşan 45 bin özerk robotun olduğu söyleniyor.
27. Tek Tıkla Satın Almak
Amazon’un tek tıkla satın alma butonu aslında patentli ve ticari markalı bir operasyon. Müşterilerine tek tıkla satın alma seçeneği sunan Apple bunu Amazon’la yaptığı bir lisans anlaşması aracılığıyla sunabiliyor. Bu, müşteriler Apple ürünlerini kullanıyor olsa da hala Amazon’un para kazandığını gösteriyor.
26. Çılgın Noel
Amazon artık noel sezonu boyunca sipariş yoğunluğunu kaldırabilmek için çok sayıda elemanı dönemlik olarak işe alıyor, ancak bu durum her zaman böyle değildi. 1998 yılında büyümekte olan şirket, noel sezonu boyunca yığılan siparişlerle ilgilenmekte zorlanmış ve kısa bir süre sonra personel sayılarının ciddi anlamda yetersiz olduğunu fark etmiş. Her Amazon çalışanı 1998 noel sezonu boyunca talebi karşılayabilmek için gece vardiyasında da çalışmak zorunda kalmış. Hatta bazı çalışanlar depodaki işlere yardım etmeleri için arkadaşlarını ve aile üyelerini bile işe getirmiş.
25. Amazon’un ‘İlkel Çığlığı’
Amazon her ne kadar noel sezonundaki talebi karşılamak için dönemlik olarak işe alım yapsa da noel sezonu hala Amazon çalışanları için yoğun stres ve gerilimle geçen bir dönem olma özelliğini koruyor. 2000’li yılların başında Amazon İşletme Müdürü yoğun noel sezonu boyunca sıkıntı çeken çalışanlara rahatlamaları için yardımcı olacak bir terapi biçimi geliştirdi. Önemli bir görevi tamamlayan her çalışana kendisini telefonda arayıp ‘ilkel bir şekilde çığlık atması’ için izin verdi. Şirketin isminin Amazon olmasına şaşırmamak gerek.
24. Amazon’da Yaşamak
2006 yılında Kansas’daki bir ofislerinde bulunan dönemlik bir Amazon çalışanı ofiste kendini gerçekten evinde gibi hissettirmiş. Bu çalışan her gün işe gelip günün sonunda paydos yapsa da yönetim giriş çıkış saatlerini sisteme girmediğini fark etmiş. Kısa bir süre sonra diğer çalışanlar tarafından ahşap yük paletlerinden kendine bir ‘yuva’ yaptığı ve Amazon ürünleriyle tam bir eve çevirdiği keşfediliyor.
23. Kim Milyarderle Evlenmek İster?
Amazon 2017 yılında Kuzey Amerika’da bir şehirde 50 bin çalışana ev sahipliği yapacak ikinci bir genel merkez binası inşasına 5 milyar dolar harcayacağını duyurdu. Ancak şehirleri ziyaret edip bir tercih yapmak yerine Amazon şehirlerin reklam yaparak kendilerini teknoloji devine tanıtmalarını istemiş. 2018 yılının başında Amazon listeyi 238 şehir arasından yirmiye düşürdüğünü açıklamıştı. Finalistler arasında Chicago, Miami, Los Angeles, New York ve Toronto bulunuyor.
22. Zümrüt Şehrin Sahibi Kim?
Amazon genel merkezi Seattle, Washington’da bulunuyor. Dünya çapındaki 300 bin Amazon çalışanından 40 bininin Seattle’da yaşadığı söyleniyor. Bu Seattle’ın çalışan nüfusunun yüzde 7.5’sinin Amazon çalışanı olduğu anlamına geliyor!
21. Online Hakimiyet
Amazon her zaman internet satışlarını domine etmiş gibi görünse de online satış üzerindeki kontrolü hala yükselişte. 2016 yılındaki bir analiz bütün internetteki online satışların yüzde 43’ünden Amazon’un sorumlu olduğunu belirtiyor. Bu oran 2015’te yüzde 33 iken 2012 yılında sadece yüzde 25’ti.
20. Taşımacılık Devi
Amazon inanılmaz sayıda ürünü kargoluyor. 2020 yılına gelindiğinde kargo miktarının 2,5 milyonu aştığını söylesek inanır mısınız? Üstelik bu sadece günlük sayı! Yani yıllık olarak 750 milyondan fazla ürünü kargoluyor.
19. Karton Kutu Dünyası
Amazon’un günlük olarak 2,5 milyon ürünü kargolamakta kullandığı karton kutular düz bir zemine serilse 68 bin 375 kilometre karelik bir alanı, yani Sri Lanka ya da West Virginia eyaleti büyüklüğünde bir alanı kaplayacağını biliyor muydunuz? Başka bir hesaplamaya göre ise Amazon sadece beş ay boyunca satışlarıyla Amerika Birleşik Devletleri’nin her bir karışını karton kutuyla kaplayabiliyor.
18. Büyük Köpeğe Bulaşmayın
Amazon’un bir satış devi olduğunu biliyoruz. Peki Amazon’un bazı dev mağazacılık zincirlerinin toplamından bile değerli olduğunu biliyor muydunuz? Evet doğru okudunuz. Değeri yaklaşık olarak 1 trilyon dolar olan Amazon Wal-Mart, Target, Best Buy, Macy’s, Kohl’s, JCPennet ve Sears’ın toplamından daha değerli.
17. Roket Adam
O dönem henüz başkanlık adayı olan Donald Trump Twitter’dan Jeff Bezos’a seslenip şirketinin halkı vergiler konusunda kazıkladığını söylediğinde Bezos’tan yanıt gecikmemiş. Esprili bir şekilde Trump’a uzaya fırlatmak üzere geliştirdiği Bezos Blue Origin roketine binmesi için tek yön gidişli bilet vermeyi teklif etmiş.
16. Taze Yiyecekler
2017 Haziranında Amazon organik yiyecek ve doğal ürün satışında uzmanlaşan Whole Foods’u satın alarak market sektörüne giriş yapacağını duyurdu. Amazon satın alım için 13.7 milyar dolar harcadı 400’den fazla fiziksel mağazayı şirket bünyesine geçirdi.
15. Amazon’un Yan Şirketleri
Whole Foods’un yanı sıra Amazon’un geniş bir bağlı ortaklık yelpazesi bulunuyor. Amazon bağlı ortaklıkları arasında sesli kitap satıcısı Audible, kitap kataloglama ve değerlendirme sitesi GoodReads ve canlı yayın platformu Twitch bulunuyor.
14. Size Kapıyı Gösterelim
Şimdi dünyanın en zengin adamı olsa da bu Bezos’un Amazon’un ilk yıllarında sürdürebilirliği sağlayan tutumluluğundan vazgeçtiği anlamına gelmiyor. Örneğin Amazon çalışanların masalarının yapımında masrafları azaltmak için malzeme olarak çıkma kapıları kullanmış. Buna uygun olarak Amazon şimdi ‘Kapı Masası Ödülleri’ adında bir ödül vererek şirketin tasarruf etmesini sağlayacak ya da müşterilere yardımcı olacak faydalı bir fikirle gelen çalışanlarını onurlandırıyor.
Mutlaka okuyun: Başarılı Girişimcilerin Çalışma Masaları
13. Bir Takım, İki Pizza
Amazon verimliliği artırmak için her yolu denerken takım çalışmasını özellikle ön plana çıkarıyor. Şirket takımları 10 kişiyle sınırlıyor. Bu Bezos’un şirkete kazandırdığı bir konsept: takımlar en fazla akşam yemeğinde iki pizzayla doyabilecek kadar kişi sayısına sahip olmalı.
Mutlaka okuyun: Jeff Bezos’un 2 Pizza Kuralı
12. İşi Bırakmaları İçin Para Ödemek
Amazon’un çalışanlara işi bırakmaları için para ödediği bir programı mevcut. Kulağa çok bonkör geliyor değil mi? ‘Pay to Quit’ adındaki program çalışanlara Amazon’da çalıştıkları süre boyunca her yıl yılda bir kez işi bırakmaları için bir miktar para teklif ediyor. Bir çalışana ilk yılında 2 bin dolar teklif ediliyor, daha sonra her yıl üzerine bin dolar ekleniyor ve 5 bin dolara kadar çıkıyor. Bezos’a göre programın amacı ise çalışanları ‘bir anlığına durup gerçekten ne istediklerini düşünmeleri’ için cesaretlendirmek.
Mutlaka okuyun: Amazon İşten Çıkmak İsteyenlere 5000 Dolar Veriyor!
11. Yavaş ama Emin Adımlarla
1995 yılında kurulmasına rağmen Amazon 2001’in ilk çeyreğine kadar karını bildirmesini gerektirecek kadar kazanç sağlamamış. Amazon’un ilk kez net bir yıllık kar bildiriminde bulunması için 2004’ü beklemesi gerekti.
10. Son Dakikada
Amazon işlerini son dakikaya bırakan herkes için tam bir nimet. Müşterilere aynı gün kargo ve teslimat seçeneği sunuyor. 2016 yılında ise rekor kırarak noel arifesinde California’daki bir müşteriye ürünü teslim etmeleri sadece 13 dakika sürmüş. Son dakika alışverişi diye buna denir!
9. Hikayeyi Değiştirmek
Bazen sıkıcı PowerPoint sunumları kurumsal şirket kültürünün ayrılmaz parçaları gibi görünse de Amazon’da durum böyle değil. Şirket 2004 yılında şirket kültüründe gittiği değişikliğin bir parçası olarak yeni fikirler üzerine dikkatli bir şekilde düşünmeyi teşvik etmek için PowerPoint sunumlarını yasaklamış. Bunun yerine yeni bir fikri sunacak çalışanın ‘hikaye’ denen 4 ile 6 sayfalık bir belge hazırlaması gerekiyor. Bu belge takım toplantılarından önce diğer çalışanlara dağıtılıyor ve sunumu yapacak kişiye soru sormadan önce 20 dakika boyunca incelemeleri isteniyor.
Mutlaka okuyun: Jeff Bezos Toplantılarda PowerPoint Kullanmayı Neden Yasakladı?
8. Ofis Bunalımları
2015 yılında New York Times yaptığı bir haberde Amazon’daki hiper rekabetçi ofis kültürünü ortaya çıkarıyor. Haberdeki detaylar ise şöyle: çalışanların birbirini ispiyonlaması, çalışanların şirket telefonu ve seyahat gibi masrafları karşılamasını bekleyen bir tutumluluk politikası ve çalışanların birbirlerinin fikirlerini olabildiğince sert bir şekilde eleştirmesini bekleyen bir şirket kültürü.
7. A’dan Z’ye
Amazon’un logosu Amazon yazısının altında gülümsemeyi andıran sarı bir oktan oluşuyor. Aslında bu logo ‘dilediğiniz her şeyi, dilediğiniz her yere teslim etmekten mutluluk duyuyoruz’ mesajını vermesi için tasarlanmıştı. Ama bir Amazon basın toplantısında logodaki diğer gizli anlamlar da ortaya çıktı: Okun A harfinden başlayın Z harfinde bitmesi Amazon’un müşterilerinin A’dan Z’ye tüm isteklerini karşılayabilecek kapasitede olduğu mesajını veriyor.
6. Kocayı Kim Ne Yapsın?
Amazon’da bir çok tuhaf ürün satılıyor ama belki de en tuhaflarından biri gerçek bir kocaya alternatif olarak satılan yastıktı. Yastık business-casual bir tarzda giydirilmişti ve el detayı bile bulunuyordu.
5. Kitap Savaşları
Amazon’un en eski sloganlarından biri ‘Dünyanın En Büyük Kitapçısı’ sloganıydı. 1997 yılında kitapçı Barnes and Nobles bu sloganın yanlış olduğunu iddia ederek Amazon’a dava açtı. Mahkemeye gitmeden her iki taraf da anlaştı ve Amazon bu sloganı kullanmaya devam etti. Ancak Amazon’un en büyük rakibiyle savaşı sloganlarla sonlanmamıştı. 1996 yılında Bezos Barnes and Nobles’ın önemli yöneticileriyle iş yemeğini çıktı. Önce Bezos’a hayranlıklarını dile getiren yöneticiler daha sonra kendi internet sitelerini açarak Amazon’u yok etmekle tehdit ettiler. İnternet sitesi yayına girdiğinde Barnes and Nobles yöneticilerinden biri sitenin adını ‘Kitap Avcısı’ koymak istedi. Tahmin edemediyseniz söyleyelim, internet sitesi Amazon’u yok edemedi.
4. Rekabet İçgüdüsü
Amazon rekabete yabancı değil. Amazon’un Barnes and Nobles ile yaşadığı sürtüşmelerde Bezos mobil bir billboard şirketiyle anlaşarak Barnes and Nobles mağazalarının dışını çevreleyen billboardlar yaptırdı. Billboardlarda ‘İstediğiniz Kitabı Bulamıyor Musunuz?’ yazıyor ve Amazon’un internet adresini gösteriyordu.
3. Kritik Hata
Amazon’un eski günlerinde internet sitesi becerikli kullanıcıların kredi kartlarına kredi para yükleyebilmelerini sağlayan ciddi bir programlama hatasına sahipti. Yapmanız gereken tek şey sipariş miktarı değerini eksi olarak girmekti, daha sonra bu kitapların değeri otomatik olarak kullanıcının kredi kartına aktarılıyordu. Bu açık keşfedildikten sonra hemen düzeltildi.
2. Yasa Boşluğu
Amazon’un ilk yıllarında kitap satıcıları yasal olarak dağıtıcılardan tek bir seferde 10 ya da daha fazla kitap sipariş etmek zorundaydı. Şirketin bu kadar büyük miktarda siparişler verecek ne parası ne de yeri vardı ve yasadaki bir boşluğu kullanarak bu zorunluluğun üstesinden geldiler: tek seferde 10 kitap siparişi vermek zorunda olsalar da yasaya uymak için hepsini teslim almak zorunda değildiler. Bu yüzden Amazon istediği kitabın bir ya da iki kopyasını sipariş verirken stoğunun olmadığını ve hiçbir zaman gönderilmeyeceğini bildikleri yosunlar hakkında yazılmış tuhaf bir kitaptan sekiz, dokuz kopya sipariş veriyorlardı.
1. Vakit Nakittir
Ağustos 2013’te Amazon’un internet sitesi 40 dakikalığına kapandı. Bu çok kısa süreli bir arıza gibi görünse de Amazon’a 4.8 milyon dolara mal oldu. Yani her geçen dakika 120 bin dolar kaybedildi.
