Irak’ın güvenliği ile ilgili önemli gelişmeler yaşandığı için birçok yabancı firma Irak’ta iş kurmak istemektedir. Irak kanunlarını nasıl takip edeceğinizi, nasıl şirket kuracağınızı, politik risklerle ve yolsuzluklarla nasıl mücadele edeceğinizi öğrenmek istiyorsanız makalemizi okumaya devam edin.
Irak’ta iş kurmak o kadar da korkutucu değildir. Irak başbakanı Nuri El Maiki diğer ülkelere yaptığı ziyaretler esnasında Irak’a yatırım yapmaları için firmaları ikna etmeye çalışıyor. Irak’ın güvenliği eskiye oranla ciddi anlamda artmıştır. İstikrar tamamen sağlanmasa da risk almayı göze alan firmalar için gelişen pazarlarda ciddi fırsatlar vardır. Doğrusunu söylemek gerekirse Irak dünyadaki en geniş petrol rezervine sahip ikinci ülkedir. Senelerdir süren savaş ve yaptırımlar yüzünden ekonomideki bütün sektörlerin altyapıya ihtiyacı vardır ve geliştirilmesi gerekmektedir. Bu da, Irak’ta güvenlik konularıyla ilgili yaşanan olumlu gelişmelerden sonra karlı bir yatırım yapmak isteyenler için birçok iş fırsatı oluşturmaktadır.
İş yapmak için Irak’a giren firmalar çelişkili kanunlar ve bilgi kıtlığı nedeniyle Irak’ta nasıl iş yapılacağı ile ilgili endişe duyarlar. İster Irak’ta daha önce iş yapmış olun ister olmayın aşağıdaki 10 önemli nokta endişelerinizden kurtulmanıza yardımcı olacaktır.
Irak’ta nasıl iş kurulur?
Ayrıcalıksız kanunlar: Yakın zamana kadar Irak’ta iş yapan Amerikan hükümetinin ve diğer ittifak ülkelerinin mutlak ayrıcalıkları vardı. 1 Ocak’ta Nato Kuvvetler Statüsü Anlaşması devreye girdi ve ayrıcalıklar ortadan kalktı. Ayrıcalıkların kaybedilmesi demek yabancı firmaların ve bireylerin hem cezai ve hukuki sorumluluklara maruz kalması hem de giriş çıkış prosedürleri, vergi kanunları ve araç ruhsat gereklilikleri de dahil bütün yasal ve düzenleyici gerekliliklere uymak zorunda olması anlamına gelmektedir. Dahası Irak’ta ticari faaliyette bulunmak isteyen bütün yabancıların veya yabancı firmaların Irak hükümetinden izin belgesi alması gerekmektedir. Hantal bir süreç olsa da Irak hükümeti süreci kolaylaştırmak için çalışıyor.
Ticari temsilcilik ofisi kurmak: Irak’ta ticari varlık göstermenin ( özellikle de yabancı firmalar için ) en basit yolu ticari temsilcilik ofisi olarak kurulmaktır. Ticari temsilcilik ofisi olarak kurulan yabancı firmalar Irak’ta iş geliştirme faaliyetleri yapmaya ve sözleşmeler için belli Irak Bakanlıklarıyla müzakereler yapmaya hak kazanır. Ticari temsilcilik ofisi olarak kaydolmak basittir. Birkaç form doldurulması, müdür atanması ve küçük ücretlerin ödenmesi gerekir. Irak’taki bakanlıklar ihale teklifi verilmesi için herhangi bir izin istemez. Yabancı firma hükümetle anlaşma yaparsa ticari temsilcilik ofisini şubeye dönüştürebilir.
Şube açmak: Irak yasalarına göre Iraklı olmayan firmalar şube açabilir ve işletebilir. Son yıllarda Irak’ta ticari faaliyetler yapmanın en hızlı yolu şube açmaktır. Irak’ta faaliyette bulunan firmaların çoğu şube olarak kurulur ancak birtakım kısıtlamalarla karşılaşırlar. Irak’ta iş kurmak için şube açmak istemeyen ve ayrı bir tüzel varlık kurmak isteyen yabancı firmaların limitet şirket, anonim şirket, müteselsil sorumluluklu şirket ve şahıs şirketi açmak da dahil bir sürü seçeneği vardır. En uygun işletme yapısı yatırımcı sayısına, vergi sonuçlarına ve özel yatırımcıların veya kamu yatırımcılarının dahil olup olmayacağına bağlı olarak değişecektir. Yabancılara ait yatırımlar için en popüler işletme yapısı limitet ve anonim şirkettir.
Vergilerin ödenmesi: Irak’ta iş yapan yabancı firmalar vergi sistemi yüzünden sıklıkla sıkıntı yaşarlar. Irak’ın vergi kuralları çağdışıdır ve sayısız belirsizlik vardır. Iraklılar ve Irak’ta oturan Iraklı olmayanlar vergi ödemek zorundadır. Irak’ın gelir vergisi kanunları ticari faaliyetlerden veya ticari doğası olan aktivitelerden kazanılan net gelir yüzünden vergilendirilebilir gelir olarak tanımlanır. Limitet şirketlerin ve anonim şirketlerin gelirinin %15’lik sabit oranı vergilendirilir. Yabancı firmaların Irak’ın vergi kanunlarına göre nasıl işlem yapacaklarını, gelirlerini nasıl izleyeceklerini ve raporlayacaklarını öğrenmek için uzman birilerinden yardım almaları gerekir.
Yatırım belgesi almak: Saddam Hüseyin rejimi sırasında kanunlar yabancı yatırımları desteklemiyordu. Sadece Iraklılar firma kurabiliyordu ve şubeler açan yabancı firmalar ticari faaliyetleriyle ilgili katı kurallar yüzünden sıkıntılar yaşıyordu. 2006 yılı ekim ayında Irak hükümeti vergi ve ücret muafiyeti de dahil yabancı firmaların yatırım yapması için teşvikler de içeren ulusal yatırım kanununu çıkardı. Bu kanuna göre yabancı yatırımcı sermayesi ile yerli yatırımcı sermayesi eşit sayılmaktadır. Kanun kapsamında firmaların hem ulusal hem de bölgesel yatırım komisyonunun teşviklerden yararlanabilmeleri için projeye özel yatırım belgesi almaları gerekir. Proje belgelendirildiğinde 10 sene boyunca yapılan tüm işlemler vergiden muaf olur ve ayrıca sermaye karlarının tamamının ana yurda geri gönderilmesi garanti altına alınır, yabancı işçi çalıştırma hakkına sahip olunur ve proje için gerekli olan ekipmanların ithalat ücretlerinden 3 sene muaf olunur.
Mülk edinme: Ortadoğu’daki ülkelerin çoğu yabancılar tarafından elde edilecek mülkiyet hakkını kısıtlar. Şu anda Irak hükümeti de bu geleneksel yasakları korumaktadır. Yabancı firmalar için uzun vadeli kira izinleri olsa da taşınmaz mal mülkiyetine izin vermezler. Kürt bölgesel hükümetinin bölgesel yatırım kanununa göre kuzeydeki üç bölgede taşınmaz mülk edinmeye izin verilmiştir. Başbakan Maliki ve Ulusal Yatırım Komisyonu başkanı Sami al-Araji tarafından desteklenen merkezi hükümet son zamanlarda buna benzer bir kanun değişikliği yapmayı düşünmektedir
Politik risk: Siyasi istikrarsızlık riski yabancı firmaların dağıtımla ilgili faaliyetlerinde problem yaşanmasına neden olmaktadır. Irakta risk çok yönlüdür. Ülkenin savaşın eşiğinden dönmesi aşama kaydetmesini sağladı. Bu süreç güvenlik durumunu da geliştirdi. Bununla birlikte hala ciddi fay hatları vardır. Şii Arap çoğunluğu bölündü. Rakip milisler arasındaki fikir ayrılıkları azalsa da hala bir takım sorunlar vardır. Şii kaynaklı hükümet ve Sünni Araplar arasındaki uzlaşma adımları başarılı olsa da durum hala hassastır.
Türk firmaları bölgenin en önemli ticari ortağıdır: Ayrıca bölgedeki ana politik hiziplerin birleşmesi oldukça yenidir ve her tarafın karizmatik liderleri arasında hassas bir anlaşma vardır. Kürt bölgesel yönetimi ve federal yönetim arasında yönetim ve Irak’ın yeni petrol alanlarının paylaşılması gibi ekonomik ve politik konularda gerginlik vardır. Buradaki önemli nokta bölgelerdeki ve Irak’ın taşralarındaki siyasi durumu doğru anlamaktır.
Yolsuzluk: Yolsuzluk problemi oldukça yaygındır ve Irak’ta faaliyet gösteren yabancı firmalarda bu durumdan etkilenmektedir. Örneğin yabancı firmalara baskı yapan yerli ortaklar vardır ve ürünlerin veya hizmetlerin ödemelerinin tam olarak alınmasında problemler yaşanır. Ancak Irak hükümeti yabancı yatırımcıları etkilemek istediği için yolsuzluk eylemlerini çözmeye çalışmaktadır.
Sözleşmelerin uluslararası hukuka uyma kabiliyeti: Irak’taki yasal sistem öteden beri süregelen bir gelenektir. Saddam Hüseyin zamanında daha da kötüleşmiştir. Amerika ve diğer ittifak ülkelerinin yardımıyla modern konseptlerle tanışmışlardır ancak işlerin düzenlenmesi ve anlaşmazlıkların çözülmesi için gerekli olan uluslararası standartlara ulaşmak için daha çok çalışmaları gerekir.
Giriş ve çıkış: Ayrıcalıklar kaldırıldığı için bütün yabancı ülke çalışanlarının Irak’ın vize prosedürlerini halletmesi gerekir. Vizelerin seyahat öncesi Irak elçiliklerinden alınması gerekir. Vize süreci bazen haftalar ve hatta aylar sürebilir. Ticaret ataşesi, Uluslararası Yatırım Komisyonu, Kürdistan Bölgesel Yatırım Komisyonu veya diğer Irak temsilcilik ofisleri gibi yerlerden onay yazısı almak bu süreci ciddi anlamda hızlandırır. Dahası yatırım belgesi alan yabancı firma çalışanları garantili giriş ve çıkış hakkına sahip olur.
Yurtdışında iş kurmak isteyen bütün girişimcilerin karşısına beklenmeyen zorluklar çıkabilir. Yukarıdaki 10 noktayı doğru anlamanız ve değerlendirmeniz gerekir.
