Sayısız kitap okuyup bitirmiş olmamız, nasıl ya da ne okuyacağımız üzerine saatlerce düşünmeyeceğimiz anlamına gelmez. Aksine kendimize sürekli, sınırlı okuma süremizi olabilecek en verimli şekilde kullanıp kullanmadığımızı sorarız.
Peki, ya siz? Okumaya ayırdığınız bu süreyi olabilecek en verimli şekilde değerlendirdiğinize inanıyor musunuz?
Çoğu durum için okumanın yatırım getirisini yükseltmenin en iyi yolu okuduğunuz kitapları dikkatlice filtrelemekten geçer.
Nasıl mı?
Yazımızda kitap seçimini kolaylaştıracak ve zamanınızı getirisi yüksek kitaplara harcamanızı sağlayacak iki yöntemden bahsedeceğiz.
1)Temel bilgileri/fikirleri anlamaya odaklanın.
“Temel bilgilere ne denli vakıf olursanız, yeni bilgi toplamaya o denli az ihtiyaç duyarsınız.” –Charlie Munger
Temel bilgilere odaklanın. Bir konunun özüne inmek ya da konuya ilişkin temel gerçeklere vakıf olmak kulağa ne denli sıkıcı gelse de etkin düşünmenin kilit unsurunu oluşturur. Çoğu insan, temel bilgilerin çok da önemli olmadığını düşünür ve karmaşanın cazibesine kapılıp aslolanı öğrenmek uğruna vaktini harcamak istemez. Halbuki bir fikri derinlemesine anlamanız söz konusu fikrin kalıcılığını artıracak ve çok daha karmaşık fikirler için sağlam bir temel oluşturacaktır.
Peki bunu nasıl yapacaksınız?
Sağlam bir temel oluşturmak için öncelikle kendinize karşı dürüst olmalı ve bilgi birikiminizi bu acımasız dürüstlüğün ışığı altında değerlendirmelisiniz. Gerçekten iyi bildiğinizi düşündüğünüz bir fikri/konuyu derinlemesine anlamak için Feynman tekniğinden yararlanın (Bu teknik, bildiklerinizi başkasına da öğreterek kalıcı bir öğrenme sağlamada kullanılır) Nispeten kolay olan bu süreç zihninizdeki boşlukları açığa çıkaracak, nihayetinde bu boşlukların tamamlanmasına yardımcı olacaktır.
Temel disiplinleri derinlemesine kavramak için çoklu disiplin zihniyetine sahip olmanız gerekir. Temel zihinsel modelleri birden fazla disiplin aracılığıyla edinmeniz etrafınızdaki hiç kimsenin fark edemeyeceği ayrıntıları görmenizi sağlar. Biyoloji alanındaki son çalışmaların tamamını bilmeniz gerekeceğinden bahsetmiyoruz elbet, ancak insanlığın kökenine ilişkin bilgiler barındıran evrim teorisini anlamlandırmanız şart.
Çünkü temel bilgileri anlamlandırmanız önemli olana ilişkin isabetli öngörülerde bulunmanızı sağlayacaktır. Basitçe ifade etmemiz gerekirse, temel kavramlara hakim insanlar sonraki aşamaları anlama konusunda diğerlerinden çok daha iyidir. Hem zaten temel bilgileri edinmeksizin karmaşık fikirleri anlama şansına nasıl sahip olabilirsiniz ki?
Unutmayın, temeli sağlam olmayan her ev en ufak bir rüzgarla yerle bir olacaktır.
2) Lindy Etkisinden Yararlanın.
Lindy etkisi, bir kere olanın bundan sonra da olmaya devam edeceğini savunan bir teoridir. Yazar Nassim Taleb’in Antikırılganlık : Düzensizlikten Kazanç Sağlayan Şeyler kitabında ortaya attığı bu fikre göre 10 yıldır devam eden bir iş 10 yıl kadar daha piyasalarda var olacak demektir. Ya da bir teknoloji 50 yıldır hayatımızdaysa bir 50 yıl kadar daha var olacağı öngörülür.
“Yok olmaya yüz tutmuş(kırılgan)fikirler için her yeni gün hayatta kalmaya dair umudun bir nebze daha düşmesi anlamına gelir. Yıllardır var olup yok olma ihtimali olmayan fikirler(antikırılgan) içinse her yeni gün uzun bir yaşam süresine işaret eder. Dolayısıyla, bir teknoloji ne kadar uzun süredir var olmuşsa o denli uzun yaşaması beklenir.”
Antikırılganlık, yapısal veya önlenebilir bir son kullanma tarihi olmayan her şeyi ifade eder.
Zaman, değeri öngörebilir. Ürünler ve insanlar her geçen gün azalmakta olan matematiksel bir yaşam beklentisine sahip olsa da kitap vb. bazı şeylerin ömrü her geçen gün daha da uzamaktadır.
“Bozulabilir/Yok olabilir/Kırılgan olanlar genellikle nesnelerdir, bozulamaz unsur ise bu nesneye ait bilgidir. Bir araba bozulabilir, ancak otomobil teknolojisi yüzyılı aşkın süredir hayatımızdadır-üstelik en az bir yüz yıl kadar daha var olacağı öngörülmektedir. İnsanlar ölür, fakat genler – genetik kodlar– için aynı şeyi söyleyemeyiz. Bir kitabın fiziki yapısı bozulabilir – örneğin, Eski Ahit’in belirli bir kopyası – ama içerik başka bir fiziksel nesneye(kitaba) aktarılacağından kitabın içerdiği bilgi asla ölmez.”
Büyükanne ya da büyükbabasının elinden tutmuş yürüyen küçük çocukları düşünün. Onları her gördüğünüzde çocukların yaşlılardan çok daha uzun süre yaşayacağı çıkarımında bulunabilirsiniz.-ki bu bir dereceye kadar mantıklıdır. Ancak, bir şey bozulamaz/antikırılgan olduğunda ise bu tür çıkarımlar yapmak mümkün olmaz.
Bozulamaz bir şey ne denli uzun süre hayatta kalmışsa o denli uzun süre yaşaması beklenir.
“Bir kitap kırk yıldır basılıyor ise aynı kitabın kırk yıl daha baskı yapması beklenir. Ancak, kırk yılın ardından bir on yıl daha hayatta kalmayı başarmış ise elli yıl daha baskı yapacağı ön görülür.”
Anlayacağınız, eski kitaplar daha iyi değil, üstel iyidir; yani iyiliklerini/kalitelerini okundukları yıl miktarına borçludurlar.
Ortalama bir kişinin okuma listesine bakacak olursanız, kitapların büyük çoğunluğunun son yıllara ait kitapların yer aldığı ait nispeten düşük kalite eserlerin oluşturduğunu fark edersiniz. Peki, okuma listeleri daha eski dolayısıyla da yüksek kalite kabul edilen kitaplardan oluşsa daha iyi olmaz mıydı?
Neden mi?
500 yıl önceki bir kavramı okumanın/anlamanın sağlayacağı fayda-uzun vadede değerlendirildiğinde-yalnızca 5 yıldır konuşulan bir kavramdan çok daha büyük olacaktır.
Bu bizi başladığımız noktaya geri götürüyor. Fikirler gibi kitapların da temeline inmeniz gerekir. Okuma yatırımınızın getirisi ancak bu şekilde artar.
Zaman Testinden Başarıyla Geçmiş Fikirleri Okuyun.
Zamana karşı direnen ve geçerliliğini asla yitirmeyecek temel fikirler üzerine yazılmış kitapları okumalısınız.
Unutmayın, bilginin yarı ömrü vardır. En faydalı bilgi, çoklu disiplin yaklaşımıyla edinilmiş temel bilgilerdir. Bu fikirler yıllardır varlıklarını sürdürdüklerinden çok daha uzun süreler boyunca geçerli olacakları öngörülür.
Yazımızı Charlie Munger’ın sözleriyle bitirelim: “Basit / Temel bir fikri alın ve onu enine boyuna değerlendirin.”
