Sosyal girişimcilik, ticari amaçlarla başlatılan, ancak bu amaca bir de toplumsal sorunlara çözüm getirmeyi ekleyen girişim faaliyetlerini ifade eder. Yani, ticaretin sosyal meselelerle birleşiminden oluşur.
Sosyal girişimler yalnızca kar odaklı olmazlar. Sosyal girişimciliğin başarısı kar oranının yanı sıra bu işletmelerin dünyaya ya da içinde yaşadıkları topluma ne gibi bir katkı sağladıkları ile de ölçülür. Kar amacı gütmeyen vakıf vb. kuruluşların aksine sosyal girişimcilik kurumları cüzi de olsa bir kar elde eder, ancak odak noktası her daim bu süreçte hayata geçirilen toplumsal, sosyal veya çevresel değişimlerdir.
“Girişimci” kavramı bugüne kadar yeni bir iş fikri olan, bu fikri hayata geçirmek adına bir şirket kuran ve sundukları bu yeni hizmet üzerinden para kazanan kişileri ifade ediyordu. Girişimciler bir iş planı oluşturur, bu planı bankalara teslim edip karşılığında gerekli fon desteğini alır, şirketlerini ölçeklendirmek ya da kendileri ve yatırımcıları adına kar elde etmek uğruna yorulmaksızın çalışırlardı. İşte tam da bu sebepten bugün bir nevi bir startup’lar ülkesinde hatta startup’lar dünyasında yaşıyoruz. Ancak her girişimcinin iş kurma motivasyonu nasıl farklı ise tüketicilerin satın alma motivasyonları da o derece değişken alabiliyor. Sosyal girişimcilik de bu farkın belirleyicisi olan unsurlardan bir tanesi.
Son zamanlarda şirketlerin sosyal sorumluluğa bakış açılarında olumlu bir değişim fark ediliyor, bu da sosyal girişimciliğin misyonu olan “girişimcilikte büyümek veya para kazanmak değil, toplumsal fayda esastır” görüşüne olan inancı daha da perçinliyor.
Yazımızda sosyal girişim kavramını hayata geçirebilmiş şirketlere ilişkin somut örneklere yer verecek, sizi sosyal girişimciliğin öncüsü insanlarla tanıştıracak, bunların yanı sıra hangi fikirlerin sosyal girişimlerde kullanılabileceğine veya kendinize ait sosyal girişim fikirlerini nasıl oluşturabileceğinize değineceğiz.
İster kar amaçlı olsun ister olmasın, ister eğitim alanında ister sağlık alanında olsun; sosyal girişimlerin birtakım ortak özellikleri vardır.
Bunlardan ilki inovasyondur. İnovasyon yeni ürün ve hizmetler, yeni üretim ve dağıtım yöntemleri, yeni organizasyon modelleri olarak tezahür edebilir.
Bu nedenle bir sosyal girişiminin etki yaratabilmesi için piyasadan ve iş yöntemlerinden olabildiğince istifade etmesi, gerektiğinde de kendi iş modelini yaratması gerekir. Böyle bir yaklaşım için de maddi kazanç kadar hesap verebilirlik, denetim, stratejik planlama, disiplin, esneklik gibi unsurlar da son derece önemlidir.
Pek çok girişimci finansal anlamda kazanç elde etmek için bir iş kurar; ancak maddi kazanç motivasyonu bu girişimin topluma faydalı olmasının önünde engel değildir. Mikrofinans kuruluşları, eğitim programları, çocukların salgın hastalıklardan korunmasına yönelik sağlık programları, az gelişmiş bölgelere internet hizmetinin götürülmesi gibi hizmetler; esasında mevcut bir ihtiyacın karşılanmasına yöneliktir.
Bu anlamda bir sosyal girişimcinin birincil amacı kazanç elde etmek değil, toplumun bir boyutuna katkı sağlamak ve bu alanda geliştirmeler yapmaktır. Tabii ki bunun sürdürülebilir olması için sosyal girişimcinin finansal anlamda elinin rahat olması gerekir. O da farklı sosyal girişimcilik iş modelleri ile mümkündür.
Sosyal Girişimcilik Türleri
Kar Amacı Gütmeyen Sosyal Girişim: Kar amacı gütmeyen bir sosyal girişim piyasa ya da devlet tarafından sunulmayan bir hizmeti karşılamak amacı taşır. Kamu ve özel şirketlerin ortaklığında yürütülebilecek böyle bir girişim, temel olarak insanlar tarafından sağlanan bağışlar ve hibelerle faaliyetlerini yürütür. Ancak uzun vadeli sürdürülebilirlik adına bu girişime taraf olan kişi ve kurumların desteği daha esastır.
Kar Amacı Güden Sosyal Girişim: Kar amacı güden bir sosyal girişimin temel amacı bir problemi çözmektir. Böyle bir girişim faaliyetlerini sürdürmek için ürün ve hizmetleriyle kazanç elde etmeye çalışır; fakat temel amaç kar maksimizasyonu değil; girişimi büyütmek ve daha çok insana ulaşabilmektir. Özellikle yatırımlarına karşılık finansal ve toplumsal bir getiri bekleyen yatırımcıların destekleriyle faaliyet gösterilir.
Hibrit Sosyal Girişim: Hibrit sosyal girişimde ise kuruluşun giderleri ürün veya hizmet satılarak karşılanır. Yani kendi yağında kavrulmak gibi bir tabir kullanılabilir bu model için.
Sosyal Girişimcilik Neden Önemlidir?
Finansal özgürlüğe kavuşmaya çalışan girişimcilerin yanı sıra bir de dünyanın problemlerini kendine dert edinen, topluma katkı sağlamak için uğraşan sosyal girişimciler vardır. Son teknoloji ve inovasyonları kullanarak insanların hayatını ve çevreyi iyileştirmek için çalışan bu kişiler de elbette finansal anlamda kazanç elde etmek ister, ancak para ikincil öneme sahiptir.
Şimdi sosyal girişimciliğin neden bu kadar önemli olduğuna bakalım.
a. Arkanızda Sürdürülebilir Bir Miras Bırakırsınız
Girişimcilik tutkusu vardır, bir de girişimcilik etkisi diyebileceğimiz geriye anlamlı ve faydalı bir şey bırakma arzusu vardır. Sosyal girişimcilik bu ikisini de içinde barındırır. Topluma, insanlara ve çevreye katkı sağlamak ve sürdürülebilirliği mümkün kılmak için çalışan sosyal girişimciler iş hayatında belli birtakım değerlere sahiptir.
Sosyal girişimler, iş hayatına ve hayatın tamamına bir anlam katmak için kurulur.
Artık pek çok sayıda şirket amaç, anlam ve iş üçgenini kurmak zorunda hissediyor. İyilik yapmanın sadece hayır kurumlarına ait olduğu algısı ortadan kalkıyor; toplumsal amaçlara hizmet ederek bu işten maddi ve manevi kazanç elde edebilmek daha da mümkün oluyor.
b. İnsanların İhtiyaçlarına Cevap Verirsiniz
Son yıllarda sürdürülebilirlik konusu daha çok gündeme gelmeye başladı. The Guardian gazetesine göre ekonomik kriz dönemlerinde bile insanların çevreye en az zarar verme ve etik ürünler kullanma alışkanlıkları ortadan kalkmadı. Yani artık hem şirketler hem de müşteriler iş ve alışveriş hayatına sosyal bir misyon benimsemekteler.
Sosyal girişim söz konusu olunca müşterilerle ilgilenmek klasik girişimlere göre daha zordur, zira karşınızda sadece bir müşteri değil, çözülmesi gereken toplumsal bir mesele de vardır.
Ancak çevre dostu ürünler üretmek sosyal girişimlerin maddi kazanç elde etmesine yönelik şüpheleri ortadan kaldırmaktadır. Bir girişimin hem bir ihtiyacı karşılaması, hem finansal açıdan doğru bir modele sahip olması hem de çevreye ve toplumsal konulara karşı hassasiyet göstermesi sanıldığı kadar zor değildir.
c. İlişkileriniz Sadece Ekonomik Menfaate Göre Düzenlenmez
Sosyal girişimler bireyler arasında sağlam ilişkilerin oluşmasını sağlar. Geleneksel ticaret ve iş bağlantılarına nazaran, sosyal ilişkiler duygusal bir bağ ile oluşur ve iki tarafı da besler.
Benzer şekilde bilgi ve kaynak paylaşımı da dünyanın farklı bölgelerindeki insanların hayatına olumlu bir katkı yapar. Örneğin uluslararası insani girişimler sosyal girişimciliğin marjinal olarak görülen farklı toplumlar ve dünyanın geri kalanı arasındaki ilişkileri güçlendirdiğinin bir göstergesidir.
d. Dünyayı Daha İyi Bir Yer Haline Getirirsiniz
Sosyal iyilik ve toplumsal değişim, sosyal girişimciliğin temelinde yer alan iki önemli kavramdır. Maddi kazanç temelli girişimler, girişimcilerin insan bazlı hedefleri için bir araçtır. Ancak sosyal girişimcilik ekonomik bir etkinlikten daha fazlasıdır. İhtiyaç duyulan alanlarda topluma önemli bir fayda sağlanması esastır.
Zira sosyal girişimcilik, toplumsal gelişmenin ve eşitsizliğin ortadan kaldırılması için çok önemli bir unsurdur. Toplumsal veya bölgesel bazdaki sağlık, eğitim, çocuk işçiliği, evsizlik gibi konularda topluma direkt bir katkı sağlamanın, diğer bir deyişle “Rabbena, hep bana” dememenin en güzel yollarından biridir.
Mutlaka okuyun: 20. Yüzyılın Dünyayı Değiştiren Girişimcileri
Tüm Dünyadan Sosyal Girişimcilik Örnekleri
Şimdi ilham veren bazı sosyal girişimcilik örneklerine bakalım:
1- Komşuluk ölmemiş dedirtecek proje
İsviçre merkezli bir proje olan Pumpipumpe komşular arası eşya paylaşımını teşvik eden harika bir fikir.
Bir şeyler istemek için komşunun kapısını çalmak dijital çağ için nostaljik gibi görünebilir çünkü günümüzde insanlar akıllı telefonlarıyla o kadar meşgul ki yan evde birilerinin yaşadığını bildikleri halde bütün ihtiyaçlarını internet ortamından karşılıyorlar. Bu problemi çözmek ve paylaşımcı toplum ruhunu yeniden canlandırmak için yeni bir girişimcilik projesi tasarlandı. İsviçre merkezli Pumpipumpe isimli girişimcilik projesinde eşya paylaşımı için etiketler yaratıldı. Komşularınıza ödünç verebileceğiniz eşyaların etiketlerini posta kutunuza yapıştırıyorsunuz.
Bu fikir ilk olarak bisikletçilere yardımcı olmak için geliştirilmişti. Sonrasında genişleyerek sosyal girişimcilik projesi halini aldı. Bu proje sayesinde komşular ödünç vermek istedikleri herhangi bir eşyanın reklamını yapıyor. Bu projede yer almak isteyenler projenin internet sitesinden etiket siparişi veriyor. Küçük mavi kareler şeklinde olan etiketlerin üzerinde bisiklet pompası, çim biçme makinesi, mutfak tartısı, çocuk oyuncakları ve hatta internet erişimi ve süslü kostümler de dahil bir sürü seçenek var. Kiracılar veya ev sahipleri paylaşmak istedikleri eşyanın etiketini posta kutusuna yapıştırıyor. Yoldan geçenler ihtiyaç duydukları eşyanın etiketini gördüklerinde komşularının kapısını çalıyor. Etiketler İsviçre veya Almanya’da yaşayanlara bedava. İsviçre veya Almanya’da yaşamıyorsanız bu etiketlere sahip olmak için 4 Euro’luk uluslararası kargo ücreti ödemeniz gerekiyor.
2- Kayıp Çocuğun Yüzü Bozuk Paralarda
Child Focus adlı organizasyon Belçika’da özel yapım 2 Euroluk bozuk paraları piyasaya sürdü. Tarihte bir ilk olan bu paraların üzerinde kayıp çocuk resmi ile bir URL adresi bulunuyor. Bu paralarla Avrupa çapında kayıp çocuklar hakkında farkındalığın arttırılması amaçlanıyor.
Daha önce Kanada’da pulların üzerine kayıp çocukların yüzlerinin basılması gibi bir girişimi görmüştük ve şimdi ise Belçika’daki Child Focus organizasyonu, benzer bir girişimi 2 Euroluk bozuk paralarla gerçekleştiriyor.
Belçika Darpanesi ve Child Focus işbirliği ile 20 yıl önce henüz daha iki yaşındayken kaybolan Liam Vanden Branden adlı çocuğun yüzü bir milyondan fazla özel 2 Euroluk bozuk paralara basıldı. Liam Vanden Branden’i bu kadar özel kılan ise Belçika’da kayıt altına alınmış en küçük kayıp çocuk ünvanına sahip olması. Bozuk paraların üzerine işlenmiş bir de URL adresi bulunuyor ve bu adres doğrudan Child Focus’un websitesine yönleniyor. Bozuk paralar 25 Mayıs tarihinde (Uluslararası Kayıp Çocuklar Günü) piyasaya sürüldü ve ayrıca #CoinsofHope (Umudun Bozuk Paraları) etiketiyle de bağlantılılar. Bu sayede bu bozuk paraların tüm Avrupa çapında dolaşımı ve kayıp çocuklar hakkında farkındalığın arttırılması hedefleniyor. Bozuk paralar ek bir ücret karşılığında Belçika Darphanesinden de satın alınabiliniyor.
Child Focus adlı organizasyon Belçika’da özel yapım 2 Euroluk bozuk paraları piyasaya sürdü. Tarihte bir ilk olan bu paraların üzerinde kayıp çocuk resmi ile bir URL adresi bulunuyor. Bu paralarla Avrupa çapında kayıp çocuklar hakkında farkındalığın arttırılması amaçlanıyor.
Daha önce Kanada’da pulların üzerine kayıp çocukların yüzlerinin basılması gibi bir girişimi görmüştük ve şimdi ise Belçika’daki Child Focus organizasyonu, benzer bir girişimi 2 Euroluk bozuk paralarla gerçekleştiriyor.
Belçika Darpanesi ve Child Focus işbirliği ile 20 yıl önce henüz daha iki yaşındayken kaybolan Liam Vanden Branden adlı çocuğun yüzü bir milyondan fazla özel 2 Euroluk bozuk paralara basıldı. Liam Vanden Branden’i bu kadar özel kılan ise Belçika’da kayıt altına alınmış en küçük kayıp çocuk ünvanına sahip olması. Bozuk paraların üzerine işlenmiş bir de URL adresi bulunuyor ve bu adres doğrudan Child Focus’un websitesine yönleniyor. Bozuk paralar 25 Mayıs tarihinde (Uluslararası Kayıp Çocuklar Günü) piyasaya sürüldü ve ayrıca #CoinsofHope (Umudun Bozuk Paraları) etiketiyle de bağlantılılar. Bu sayede bu bozuk paraların tüm Avrupa çapında dolaşımı ve kayıp çocuklar hakkında farkındalığın arttırılması hedefleniyor. Bozuk paralar ek bir ücret karşılığında Belçika Darphanesinden de satın alınabiliniyor.
Brezilya’da ise kayıp insanların bulunduğu çevrede otomatik olarak onların resimlerini basan yazıcılar kullanılıyor.
3- Çöp Arabamı Güzelleştir
Sokaklarda çöplerden geri dönüştürülebilir malzemeleri toplayan sokak işçilerini en az bir kez olsun görmüşüzdür.Ancak çoğu zaman da görmezden gelmişizdir.
Geri dönüştürülebilir malzemenin yarısından fazlasının bu kahraman işçiler tarafından toplandığını biliyor muydunuz? Ülkeye ve doğaya sağladıkları fayda için minnet duymamız gereken bu işçiler farkedilmeyi haketmiyor mu?
4- Bozuk para posterleri
Fakirlik bütün toplumları etkileyen büyük bir sorundur. Varlıklı insanlarla fakir insanlar aynı sokaklarda yürüseler bile eşitsizlik devam eder.Ancak bu insanların birbirine yardım etmemesi anlamına gelmez ve bununla ilgili sosyal girişimcilik projeleri üretilir. Bugün size bu projelerin birinden bahsedeceğiz.
Pazarlama ajansı Mark+ yeni bir proje başlattı. Proje çerçevesinde otobüs duraklarının demirlerine ve otobüslerin içine cepli sarı şeritler asılıyor. Bozuk parası olanlar bu ceplere para koyuyor ve ihtiyacı olanlar da alabiliyor. Bu projenin en önemli unsuru güven ve umarız ki bu basit sosyal girişimcilik projesi toplumdaki birlik ruhunu teşvik eder. Bu projeden hem otobüs ücretini ödeyemeyenler hem de başka insanlara küçük bir meblağla yardım etmek isteyenler faydalanabiliyor. Projenin yaratıcıları Troco Coletivo’nun ülke çapındaki ve hatta dünya çapındaki bütün otobüs duraklarında standart hale geleceğine inanıyor. Aşağıdaki videoyu izleyerek kampanya hakkında daha fazla bilgi alabilirsiniz.:
5- Çocuklara özel büyüyebilen ayakkabılar!
Bazen son derece basit iş fikirleri milyonlarca insanın yaşamanı değiştirebiliyor.
Girişimci Kenton Lee tarafında icat edilen ” büyüyebilen ayakkabılar ” da buna en güzel örnek.
Büyüme çağındaki yoksul çocuklar için tasarlanan bu ayakkabılar 5 beden büyüyebiliyor ve bu sayede en az 5 yıl kullanılabiliyor.
Büyüyebilen ayakkabı fikrinin ortaya çıkmasının altında yatan sebep ise şok edici cinsten. ” Araştırmalara göre dünyada ayakkabısı olmayan yaklaşık 300 milyon çocuk var. Ve ayakkabısı olup da ayağına uymayan çocuk sayısı çok daha fazla. ” Ayakkabısız yaşayan çocuklar, hastlalıklara ve parazitlere karşı korumasız kalıyorlar. Büyüyebilen ayakkabılar ile bu problemlerin büyük oranda çözülmesi amaçlanıyor.
İyilik ve bağış yapmayı düşünenler 10 dolar gibi makul bir fiyata ayakkabıları dünyanın dört bir tarafındaki çocuklara gönderebiliyor. Bunun için www.theshoethatgrows.org adresini ziyaret etmeniz yeterli.
6-TOMS
TOMS tartışmalı biçimde de olsa sosyal girişimciliği tüm dünyaya tanıtmıştır. TOMS ayakkabı markasının sosyal girişim yolculuğu “One-for-One” kampanyası ile başladı. Kampanyaya göre, şirket bir çift ayakkabı alan her bir birey adına ihtiyacı olan bir çocuğa bir çift TOMS ayakkabı verecekti. Bugün ise satın aldığınız bir çift TOMS ayakkabı veya güneş gözlüğü, dünyanın dört bir yanında ihtiyaç sahibi insanlara ayakkabı, temiz su, güvenli bir doğum deneyimi ve zorbalık önleme hizmetleri olarak geri dönüyor.
Blake Mycoskie gençlik yıllarında Güney Amerika’yı gezerken Arjantin’deki bazı çocukların ayakkabısı olmadığını görmüş. Daha sonraki dönemde TOMS markasını kuran girişimci sattığı her ayakkabı için bir çocuğa ayakkabı bağışı kampanyasını geliştirmiş.
Yıllar içinde kıyafet, gözlük, su, doğum kontrol gibi konularda da faaliyet gösteren marka, sattığı 60 milyon ayakkabıya karşılık 60 milyon kişiye de ayakkabı bağışlamış durumda. 400.000 kişinin görme bozukluğunu düzelten TOMS’un başarısında kurucusu Blake Mycoskie’nin önceki başarıları da pay sahibi. Üniversite öğrencilerine yönelik çamaşırhane, outboor billboard şirketi, kablolu televizyon ve sürücü kursu gibi işler kuran Mycoskie’nin kurduğu TOMS tam bir sosyal girişimcilik örneği diyebiliriz.
7-Ben & Jerry’s
Dondurma, pasta ve şerbet üretimi yapan Ben & Jerry’s, işletmelerinin sağlıklı bir biçimde ayakta kalmasını ve işleyişin sağlıklı bir biçimde yürütülmesini borçlu oldukları herkes için ortak bir refah alanı yaratmayı hedefliyor: Tedarikçiler, çalışanlar, çiftçiler, franchise sahipleri, müşteriler ve komşular için.
Nasıl mı?
Bunu, pozitif değişimi destekleyerek, üretimin ekolojik ayak izini küçük oranda tutup attıkları her adımın sorumluluğunu üstlenerek, toplumsal destek kuruluşlarına bağış yaparak veya lezzetli dondurmalar üreterek yapıyorlar.
8- Warby Parker
Warby Parker gözlük şirketi, bugüne kadar yürüttükleri “Buy a Pair, Give a Pair” (Bir Gözlük Satın Al, Bir Gözlük Ver) kampanyası sayesinde ihtiyaç sahiplerine 4 milyondan fazla gözlük hediye etti. Ayrıca optik endüstrisini derinden sarsacak adımlar atıp kıskanılacak bir iş çıkarmayı da başardı.-tabi bunun doğal sonucu olarak onları taklit eden sayısız şirket türedi.
9-Good Eggs
Good Eggs, çeşitli organizasyonlar için taze, yerel üretim sebze, meyve ve yemek kitleri sunan çevrim içi bir bakkaliye ve yemek teslimatı hizmetidir. Şirketin misyonu gereğince yiyecek, şarap ve alkollü içkilerin % 70’inden fazlası yerel kaynaklardan tedarik edilmektedir ve teslim edilecek her ürünün bu katı tedarik standardına uygun olması sağlanmaktadır.
10-Lush
Lush kozmetik şirketi, çevre bilincini ve etik tüketiciliği temel almaktadır. Lush kozmetik ürünlerinin tamamı ambalajsızdır ve şirket her yıl çevre bilincine ilişkin sosyal kampanyalara tonlarca para yatırır.
11-Werk
Werk, iş dünyasının gereksinimlerinin değişmez olamayacağına, aksine her çalışanın becerilerine, motivasyonlarına ve ihtiyaçlarına uyarlanabilir olduğuna inanan bir insan kaynakları şirketidir. İnsanların kendilerine en uygun ve en rahat çalışacakları iş modelini (Flextype) bulmalarına yardımcı olmaya çalışan Werk, çalışma hayatına herkese uyumlu bir esneklik kazandırabileceklerine inanıyor.
12-Oliberté
Ayakkabı üreticisi bu işletme, Sahra Altı Afrika’daki işçi haklarını destekleyen sürdürülebilir bir markadır. Kendi fabrikalarını 2012 yılında açan şirket ayakkabılarının her birini Etiyopya Addis Ababa’da bulunan bu fabrikalarda üretiyor. Şirket, 2013 yılında, dünyanın adil ticaret sertifikasına sahip ilk ayakkabı üretim fabrikası unvanını almaya da hak kazandı.
13-LSTN
LSTN şirketi, hoparlör ve kulaklık satışlarından elde ettiği geliri, ortağı Starkey İşitme Vakfı aracılığıyla ihtiyaç sahibi insanlara işitme cihazı sağlamada kullanıyor.
14-FIGS
FIGS tıbbi malzeme şirketi, konforlu bir kullanım imkanın yanı sıra ticaret etiğine uygun biçimde üretilmekte olan cerrahi malzemeler satar. Şirket, yalnızca yüksek kalitede ürünler üretmekle kalmaz, aynı zamanda 35’ten fazla ülkedeki sağlık hizmeti personeline yüz binlerce malzeme de bağışlar.
15-Love Your Melon
Bu giyim markası, Amerika’da kanserle savaşan her çocuğa bir bere hediye eder. Şirket aynı zamanda pediatrik kansere karşı mücadele eden kar amacı gütmeyen pek çok kuruluşu da desteklemektedir. Satın aldığınız her bir Love Your Melon ürünü ile elde edilen karın % 50’si kar amacı gütmeyen iş ortaklarına gider ya da yıl boyunca süren bere bağışı etkinliklerine harcanır.
16- Jeffrey Hollender
Jeffrey Hollender’in sahibi olduğu çevre dostu ev temizleme ve kişisel bakım ürünleri markası Seventh Generation, 1980’li yıllarında sonunda kuruldu. Çevreye zarar verebilecek kimyasal maddeleri asla kullanmayan şirket, ayrıca yıllık kazancının %10’unu çevresel ve toplumsal konulara yönelik faaliyet gösteren vakıflara bağışlıyor.
Hollender’in şirketine başlangıçta kesin zarar eder gözüyle bakılmasına rağmen şirket sadece 2010 yılında 150 milyon dolar kar etti. Jeffrey Hollender şirketin başında faal olarak bulunmasa bile hala sosyal sorumluluk projelerinde yer alıyor ve Greenpeace ABD’nin yönetim kurulunda yer alıyor.
17- Tom Szaky
Dünyada bir fark yaratmak isteyen kişiler arasında Tom Szaky belki de en son sosyal girişimci olacak kişiydi…
Princeton Üniversitesi’nden atılan Szaky, Suman Sinha adlı bir yatırımcıdan aldığı parayı kendi garajında gübre yaparak değerlendirdi. Ufak tefek satışlarla başlayan girişimi kısa sürede TerraCycle adında milyon dolarlık bir işe dönüştü.
Szaky atıkların değerlendirilmesi ve dönüştürülmesi konusunda topluma faydalı olabileceğini fark etti ve geri dönüşümü zor olan ürünleri tekrar kullanıma kazandırmaya başladı. Belediyelere ve fabrikalara atık dönüştürme konusunda çözümler sundu.
Szaky çevreye önem verdiği için dönüştürülen her parça ürün için 2 cent’lik bir bağış yapıyor. Terra Cycle’ın şu anda 3.2 milyar dolar değerinde bir şirket olduğunu düşünürsek dönüştürülen ürün başı 2 cent’lik bağışın bir yıl içinde ne kadar büyük bir meblağ ettiğini varın siz hesap edin.
18- Jacqueline Novogratz
Jacqueline Novogratz geleneksel yatırım yöntemleri ile sosyal girişim tekniklerini harmanlayabilen az sayıdaki sosyal girişimcilerden biri.
Novogratz, şirketi Acumen’i 2001 yılında Rockefeller ve Cisco gibi çeşitli vakıfların yatırımıyla kurdu. Acumen esasında bir fon şirketi. Toplumsal konulara çözüm sunan şirketlere uzun vadeli fon ve yatırım desteği sunan Acumen Vakfı’nın iş modeli klasik banka kredilerinden farklı.
Banka size bir kredi verdiği zaman bu krediyi faiziyle birlikte kısa süre içinde ödemenizi ister. Acumen ise fon verdiği şirketlerin önce kendi başına ayakta kalabilmesini bekliyor ve verdiği krediyi en erken 7 ila 10 arasında istiyor. 2014 rakamlarıyla Acumen çok sayıda şirkete 110 milyon değerinde fon sağladı.
Yani Jacqueline Novogratz’ın Acumen’i sosyal girişimcilere fon desteği sağlıyor ve sağladığı desteğin karşılığını bankalardan farklı olarak uzun bir zaman içinde talep ediyor.
19- Uncommon Goods
Uncommon Goods,Brooklyn merkezli bir Amerikan çevrim içi ve katalog perakendecisidir. Şirketin bel kemiğini bağımsız üreticiler oluşturur. Şirket, üreticilerine toplumumuz ve gezegenimiz üzerinde olumlu bir etki yaratma güdüsüyle ürettikleri malları satmaları için pazar imkanı sunar. Aynı zamanda çevresel etkileri en aza indirmek ve mümkün olduğu kadar sürdürülebilir veya geri dönüştürülmüş malzemeler kullanmak adına sanatçılarla birlikte çalışırlar.
20- GoldieBlox
GoldieBlox, çocuklara has içerikler üreten ödüllü bir multi medya şirketi olup oyuncak mağazalarındaki pembe koridor kuralını ilk bozan ve yarattığı dünyanın ilk kız mühendis karakteri ile cinsiyetçi kalıplara meydan okuyan bir işletme olarak anılmaktadır. Şirket, kızları kendinden emin, güçlü bir gelecek inşa etme konusunda yüreklendirecek oyuncaklar, kitaplar, uygulamalar, videolar, animasyon vb. ürünler yaratarak mükemmel bir sosyal girişimcilik örneği sergiliyor.
21-Pipeline Angels
ABD’de 2016 yılında melek yatırımcıların yalnızca % 26′ lık kısmını kadınlar oluşturuyordu ve bunların yalnızca % 5’i azınlık kesimdi. Azınlık kesim derken cinsiyetsiz kimliklerden bahsediyoruz, yani cinsiyetini erkek ya da kadın olarak tanımlamayan kişilerden. Pipeline Angels melek yatırımcılığa yeni bir soluk kazandırdı. Şirketi yatırımlara ilişkin bu cinsiyetçi algıyı değiştirmek istedi ve bu fikri kadınlar ve cinsiyetsiz kimliklere yönelik sosyal girişimler için sermaye ve yatırım fırsatları sunarak hayata geçirdi. Şirket, kadın yatırımcıları eğitmeyi amaçlayan özel bir eğitim kampı düzenliyor, aynı zamanda finansman arayan girişimciler için bir zirve toplantısı imkanı da sunuyor.
22-United By Blue
Bu, sıradan bir dış giyim mağazası değil, çünkü United by Blue satılan her ürün başına dünya üzerindeki pek çok okyanus veya su kenarından bir kilo çöp çıkarmayı taahhüt ediyor. Şirket, kurulduğu günden bu yana 45.000 tonun üzerinde bir miktardaki çöpü temizlemeyi başardı.
23-Shea Radiance
Şirketin kurucuları Funlayo Alabi ve eşi başlangıçta yalnızca ailesindeki kuru cilt problemini çözmek için sabun yapıyordu. Oğullarının egzama eğilimli cildini iyileştirmek adına deneysel bir çalışma olarak başlayan bu girişimleri, saç, cilt ve vücut için temiz ve etkili bir ürün üretim zincirine dönüştü. Alabi, Shea Butter’ın tüm kaynaklarını Nijerya ve Gana’nın kırsal kesiminden kadınlar tarafından yönetilen kooperatifler aracılığıyla sağlıyor ve yani elde edilen geliri onun gerçek sahiplerine “onu kazanan kadınlara” aktarıyor.
Sosyal Girişimcilik Fikirleri
Demek siz de işletmeniz aracılığıyla güzel bir takım işlere imza atmak istiyor, ancak tam olarak nereden başlayacağınızı bilemiyorsunuz. Yazımızın bu kısmında işletmenize uyarlayabileceğiniz bazı sosyal girişimcilik fikirlerinden veya tamamen size ait bir sosyal girişimcilik fikrini nasıl geliştireceğinizden bahsedeceğiz.
Öncelikle, sosyal girişimciliğe dair fikirlerimizi listeleyelim:
- Kitlesel fonlama
- Sosyal bir amaç için yemek pişirme
- Gelişmekte olan dünyamız için elektronik veya teknolojik projeler
- Etik ve adil ticaret malları
- Eğitim seyahatleri
- İstihdam hizmetleri
- Zanaat
- Mikro lending (küçük yatırımcılara şirket açmaları için fon sağlama)
- Dezavantajlı topluluklar arasında işleyişi kolaylaştırmak
- Sürdürülebilir konut geliştirme projeleri
- Gelişmekte olan ülkelerdeki girişimcilere mentorluk veya finansman hizmeti sunma
- Sınıf bazında çeşitlilik ve katılım girişimleri
- Kooperatif pazar imkanı
Sosyal Girişimci Nasıl Olunur?
1- Tutkunuzu tanımlayın.
Ülkenizdeki her çocuğun bir yastığa sahip olması gerektiğine mi inanıyorsunuz? Hafta sonları aş evlerinde görev almaya gönüllü müsünüz? Yoksa hayır kurumları bünyesinde çalışan bir aktivist misiniz? Tutkunuzun ne olduğunu tanımlayın ve ikinci adıma geçin.
Mutlaka okuyun: Tutkunuzu Nasıl Bulursunuz?
2-Açıkları tespit edin.
Ne hakkında tutkulu olduğunuzu belirledikten sonra, mevcut ürün ya da hizmetlerdeki açıkların neler olduğuna karar vermeli ve bu açıkları nasıl kapatacağınızı tespit etmelisiniz. Örneğin gönüllü olarak çalışacağınız aş evi taze yiyecekler sunamıyor veya yapılan bağışları bozulmadan ihtiyaç sahiplerine dağıtmayı başaramıyor mu? O halde, bu hizmeti alan topluluklara taze ürün ve yemek dağıtımını nasıl daha hızlı ve daha kolay hale getireceğiniz üzerine düşünmelisiniz.
3-Güçlü yönlerinizi ve becerilerinizi belirleyin.
Mükemmel bir yazar mısınız, yoksa sıra dışı bir becerilere sahip bir satış görevlisi mi? Güçlü yönleriniz ve becerilerinizin bir listesini yapın ve misyonunuzu gerçekleştirmenizde nasıl bir rol oynayacaklarını belirleyin. Bu, zayıf yönlerinizi tespit etmeniz için de uygun bir fırsat olacaktır. Bu sayede hangi konuda kimlerden yardım istemeniz gerekeceğini anlarsınız.
4- İş modelinizi seçin.
Sosyal girişimcilik, kar amacı gütmeyen kuruluşlar yani vakıf sistemi ile aynı şey değildir. Toplumsal fayda odaklı bu fikirden nasıl para kazanacağınızı düşünmeli ve tam da buna uygun bir iş modeli belirlemelisiniz. İster TOMS ve Warby Parker gibi bir çapraz ödünleme modeli belirleyin, isterseniz de Uncommon Goods gibi bir pazar bağlayıcısı olun. Seçiminiz ne olursa olsun, işletmenizi nasıl yapılandıracağınızı bilmeniz önemlidir.
Mutlaka okuyun: İş Modeli Nedir? Nasıl Hazırlanır?
Son olarak, sosyal girişimciliğe ilişkin uğraşları sayesinde isimlerini duyurmayı başarmış sosyal girişimciler ve uğraş alanlarından bahsedelim:
Dünyada En Çok Bilinen Sosyal Girişimciler:
1- Jazzmine Raine
Jazzmine Raine, Hindistan’da bulunan ilk sıfır atık konuk evi Hara House’un kurucusudur. Bölge aynı zamanda geniş bir çevre duyarlılığı manzarası sunan bir turizm merkezidir. Evden elde edilen gelirin %20’si gençlerin ekonomik fırsatlara kavuşmalarına ya da sosyal adalet ve çevre eğitimine katılmalarına yardımcı olur. Gençler konuk evinin ve toplum merkezinin yönetimi ile günlük turların düzenlenmesine de yardımcı olurlar.
2-Muhammed Yunus
Yunus, Grameen Bank’ın kurucusudur. Bangladeş merkezli bu banka yoksulluk içinde yaşayanlara ufak çaplı kredi alma imkanı sunuyor. Borçlularının % 97’si kadın – ve bu kadınlar kredilerini % 97 oranında geri ödüyorlar. Banka, 10 milyon dolarlık net gelire, 2.568 şubeye sahip ve hizmet alanı Bangladeş’teki köylerin % 93’ünü kapsıyor. Muhammad Yunus sosyal girişimcilik çalışmaları ile Nobel Ödülü dahi kazanmıştır.
3-Scott Harrison
Charity: water ‘ın CEO’su Scott Harrison, kar amacı gütmeyen bu kuruluşu gelişmekte olan ülkelerdeki insanlara sağlıklı, temiz ve güvenilir bir içme suyu getirmek adına kurdu. Finanse ettiği projeye yatırılan her doların peşine düşen Harrison, özel bağışçılar sayesinde işletme maliyetlerini karşılamak amacıyla toplanan paranın tamamını su projelerini finanse etmede kullanabiliyor. Vakıf bugüne kadar 38.113 su projesini finanse etti, yaklaşık 10 milyon insanın temiz suya kavuşmasına yardımcı oldu ve 27 ülkede 37 yerel vakıf ile ortaklık kurdu.
4-Vava Angwenyi
Kenyalı kahve girişimcisi Vava Angwenyi, girişimcilik hayatına kasabasında açtığı küçük bir kahve barı ile başladı, ancak çok geçmeden kendisini çiftçilere kahvelerinin, markalarının ve satışlarının kalitesini artırmalarına yardımcı olurken buldu. Ardından, Vava Coffee doğdu. Angwenyi’nin kurduğu bu şirket Vava ile çalışarak % 18 oranında artı gelir elde eden 30.000’den fazla küçük çiftçiye ihracat, kahve kavurma ve danışmanlık ortağı olarak hizmet veriyor. Angwenyi’nin bu ilk şirketi öylesine büyük bir başarıya imza attı ki bu başarı ona Tanzanya, Kenya ve Columbia’da başlatacağı kültürler arası bir kahve eğitim programı olan Gente Del Futuro‘yu hayata geçirmek konusunda ilham verdi.
5-Durell Coleman
Coleman, bir sosyal etki tasarım şirketi olan DC Design’ın kurucusu ve CEO’sudur.
Şirket tasarım fikrini dünyanın en büyük sorunlarının çözmek için kullanmayı hedefliyor. Öncelikli olarak ABD’deki adalet sistemi ve bakım sistemlerindeki zorluklarla mücadeleyi seçen şirket yetkilileri,bunun yanı sıra mülteci kampları için de çözümler tasarladılar. Sony, Oracle ve Santander gibi küresel kurumların yöneticileri ile birlikte çalışma imkanı dahi buldular.
6-Emily Kirsch
Kirsch, Oakland, California’daki evlere güneş panelleri yerleştirmek adına güneş enerjisi üzerine çalışan bir startup şirketi olan Mosaic ile çalıştıktan sonra Powerhouse girişimini başlattı. Powerhouse, enerji odaklı ortak çalışma alanları ağı aracılığıyla temiz enerji girişimciliğini desteklemektedir. Üstelik şirket erken aşama enerji girişimleri için girişim desteği de sunmaktadır. Powerhouse, bu uğurda podcastler yayınlayıp imza günleri dahi düzenlemektedir.
7-Tony Weaver Jr.
Weaver, siyahi erkeklerin ve diğer azınlık gruplarının medya platformlarında olumlu bir algı yaratmalarına ilham verecek hikayeler üreten bir medya şirketi olan Weird Enough Productions’ın kurucusu ve CEO’sudur. Oluşturdukları her içerik, öğretmenlerin öğrencilerine medya okuryazarlığını öğretecekleri bir ders planı niteliğindedir.
Mutlaka okuyun: Tüm Zamanların En İyi Sosyal Girişimcileri
Sosyal Girişimcilik Nasıl Bu Denli Popüler Oldu?
Günümüzün artan rekabet çağında, sosyal sorumluluk çoğu şirketin belirli bir alıcı demografisi yakalamasına olanak sağlayan farklılaştırıcı bir unsur haline geldi. “Bilinçli Kapitalizm” fikri artık herkesin ilgi odağındadır.
Pek çok ülkede istihdam oranları gün geçtikçe artıyor ve çalışanlar kimin için çalışacaklarına karar verme konusunda seçim hakkına sahip. Ve onlar, güçlü misyonları olan ve kar oranları bir hayli yüksek şirketlerle çalışmayı tercih ediyorlar.Bu da bizi sosyal girişimcilik kavramına götürüyor.
Uzun lafın kısası, sosyal girişimci olmak istiyorsanız bundan daha iyi bir zaman olamazdı!
O halde, bir an evvel aklınızdan geçen sosyal girişim planını netleştirin ve dünyayı daha iyi bir yere dönüştürün.
