Davranışsal iktisatçı Dan Ariely, insanların iş yerinde ne tür şeylerle motive olduğunu analiz ettiği araştırmasında paranın sanıldığı kadar önemli olmadığını ortaya koyuyor.
Bu araştırmaya göre bir kişinin yaptığı işin sonucu direkt olarak görmesi, zor bir işin altından başarıyla kalkması, bu kişiye maddi kazançtan daha çok tatmin sağlıyor.
“Emek hakkında konuştuğumuz zaman motivasyon ve maaşı aynı şey olarak görürüz. Ancak işin içinde anlam, yaratı, zorluklar, sahiplik, gurur, aidiyet gibi kavramlar da vardır.”
Bu yazımızda Ariely’nin çalışmasından çıkan sonuçlara bakacağız ve bir insanın iş yerinde motivasyonunu artıran, iş tatmini sağlayan unsurları örneklerle inceleyeceğiz.
1. Yapılan İşin Meyvesini Toplamak Kişiyi Daha Üretken Kılar
Çalışma: “Man’s search for meaning: The case of Legos” (İnsanın anlam arayışı: Lego örneği) adlı çalışmasında Ariely katılımcılara Lego’nun Bionicles serisindeki parçalardan karakter geliştirmelerini istedi. Katılımcılara yaratılan her karakter için azalan oranda para ödülü verildi. Yani ilk karakteri yaptığınızda 3 dolar, ikinci karakteri tamamladığınızda 2.5 dolar, üçüncü karakteri tamamladığınızda 2.2 dolar gibi bir para ödülü aldığınızı düşünün.
Deneye katılan katılımcılardan bir kısmının yarattığı karakterler masa altında muhafaza edilirken, diğer grubun yarattığı karakterler hemen en ufak parçalara ayrıldı.
Böylece bir grubun yarattığı tüm karakterler tamamlanır tamamlanmaz eski haline, yani parçalara ayrıldı.
Sonuç: İlk grup ortalama 11 karakter yaratırken, yaptığı karakterler hemen eski hale getirilen katılımcılar ortalama 7 karakter yarattı.
Çıkarılacak ders: Burada legoların parçalanması ya da muhafaza edilmesi hayat memat meselesi olmasa bile ilk gruptaki katılımcılar yaptıkları çalışmanın sonucunu direkt olarak gördükleri için daha iyi performans gösterdiler. İkinci gruptakiler ise tamamladıkları iş, derhal eski haline getirildiği için daha düşük bir motivasyona sahip oldular.
2. Yapılan İş Ne Kadar Az Takdir Görürse Para Talebi O Kadar Artar
Çalışma: Ariely, öğrencilere üzerinde rastgele harflerin bulunduğu bir kağıt verdi ve bu harflerden kelime oluşturmalarını istedi. (Örneğin A, K, A, R harfleriyle hem AKAR hem de KARA kelimeleri oluşturmak gibi.) Her aşamada katılımcılara bir önceki aşamadan daha az para ödendi. İlk aşamada Ariely katılımcıların yazdığı kelimelere bakarak “Bravo, Çok iyi” gibi ifadeler kullandı. Ayrıca öğrenciler kağıtlara kendi isimlerini de yazdılar. İkinci aşamada ise Ariely kağıtlara bakmadan alıp masasına koydu ve öğrencilerin kağıda isimlerini yazmadıkları görüldü. Üçüncü aşamada ise öğrencilerin kağıtları buruşturulup atıldı.
Sonuç: Kağıdı yırtılıp atılan öğrenciler, ilk aşamada çalışması takdir gören öğrencilerden 2 kat daha fazla para istediler. İkinci aşamada çalışması alıp masaya konan ve takdir görmeye öğrenciler de yine 2 kat para istediler.
Çıkarılacak ders: “Bir insanın performansını görmezden gelmek, bu kişinin tüm emeğini buruşturup atmak kadar kötüdür.” diyor Ariely. İyi olan ise bir insanı motive etmek sanıldığı kadar zor değildir ancak bir insanın motivasyonunu kırmak da en az o kadar kolaydır. Dikkat edilmediğinden insanların motivasyonunu sürekli kırabiliriz ve bu da kronik bir motivasyonsuzluğa yol açabilir.
Mutlaka okuyun: Çalışanlarınıza Teşekkür Etme Yöntemleri
3. Yapılan İş Zorsa İnsanlar Daha Çok Gurur Duyar
Çalışma: Ariely öğrencilere origami kağıdı verdi ve onlara belirttiği şekli oluşturmaları için bir açıklama yaptı. Origamiyi yapan öğrencilere ve onları izleyen diğer kişilere yapılan origami için fiyat biçmeleri istendi.
İkinci turda ise öğrencilere herhangi bir açıklama yapılmadı. Yani gösterilen origamiyi nasıl yapacakları konusunda bir açıklama yapılmadı. Öğrenciler belirtilen şekli kendi başlarına yapmaya çalıştılar.
Sonuç: İlk turda origami yapan öğrenciler, origami yapılışını sadece izleyen kişilere oranla final origamiye 5 kat daha çok fiyat biçtiler. İkinci turda ise herhangi bir açıklama olmaksızın daha zor şartlar altında yaptıkları origamiye, sadece izleyen kişilerden 8 kat daha daha fazla fiyat biçtiler.
Çıkarılacak ders: Bir kişi yaptığı işi, o işe harcadığı emek ve zaman oranında değer biçer. İş ne kadar zorsa o işi daha değerli olarak görürüz. Ayrıca başka insanların da aynı değeri atfetmesini isteriz ama bu genelde gerçekleşmez.
4. İnsanlara Yardım Ettiğini Hissetmek Motivasyonu Artırır
Çalışma: Psikolog Adam Grant’ın bir araştırmasında, Michigan Üniversitesi’nde burs toplama merkezinde çalışan kişiler, toplanan bursun ulaştığı öğrencilerle 10 dakika boyunca telefonla konuştu.
Sonuç: Bir ay sonra merkezde çalışan personelin telefonda %142 oranında daha çok konuştukları ve merkeze yapılan bağış miktarının %171 oranında arttığı görüldü. Çalışanlar ise öğrencilerin kendilerini aramasının ve ziyaret etmesinin bu performansta etkili olmadığını ifade ettiler.
Çıkarılacak ders: Çalışanlar, yaptıkları işin (burs ve bağış toplamak) öğrencilerin işine yaradığını fark ettikten sonra işlerine daha canla başla sarıldı ve daha üstün performans göstermeye başladılar. Çalışanlar yarattıkları faydayı direkt olarak işaret etmeseler bile bilinçaltları onları daha çok çalışmaya ve öğrencilere daha çok fayda sağlamaya yöneltti diyebiliriz.
5. İnsanlara Yardım Etme Bilinci Kurallara Daha Çok Uymayı Sağlar
Çalışma: Psikolog Adam Grant başka bir araştırmasında hastane tuvaletine iki farklı yazı yerleştirdi. Yazıların birinde “El yıkamak sizi hastalıklardan korur.” diğerinde ise “El yıkamak çevrenizdeki insanlara hastalık bulaştırmanızı önler.” yazıyordu.
Sonuç: İkinci yazının bulunduğu tuvaletlerde el yıkama oranı %45 arttı.
Çıkarılacak ders: Başka insanlara yardım etmek ve onları korumak, insanları bazı eylemleri yapma konusunda motive eder.
6. Pozitif Yorum ve Beden Dili Performansı Artırır
Çalışma: Harvard Üniversitesi’ndeki lisans öğrencileriyle yapılan bu deneyde, öğrencilere konuşma yapmaları ya da deneyi hazırlayan araştırmacılarla röportaja katılmaları istendi. Araştırmacılar bu röportaj esnasında hem gülümsemek, onaylamak gibi pozitif beden dili kullandılar hem de kaş çatmak, kolları çapraz bağlamak gibi negatif beden dili kullandılar.
Sonuç: Olumlu beden diline maruz kalan öğrencilerin, olumsuz beden diline maruz kalan öğrencilerden daha başarılı bir röportaj yaptıkları, bu kişilerin röportajdaki sorulara daha doğru cevap verdikleri görüldü.
Çıkarılacak ders: Stresli durumları nasıl yöneteceğimiz nasıl hissettiğimizle alakalıdır. Olumlu beden diliyle karşılaşan öğrenciler daha rahat ve cesaretli davranarak başarılı bir mülakat gerçekleştirdi. Olumsuz beden diline maruz kalan öğrencilerin ise cesareti kırıldı ve daha başarısız bir performans sergilediler.
Mutlaka okuyun: Beden Dili Nasıl Kullanılır? Karşınızdakini Etkileyin!
7. Pozitif Fotoğraflar Odaklanmayı Artırabilir
Çalışma: Japonya’nın Hiroshima Üniversitesi’ndeki araştırmacılar öğrencilere el becerisi gerektiren bir görev verdiler ve performanslarını ölçtüler. Sonrasında ise öğrencilere yavru ya da yetişkin hayvan fotoğrafları gösterilerek aynı görevi tekrar yapmaları istendi.
Sonuç: İki durumda da öğrencilerin performansında artış gözlemlendi. Ancak sevimli yavru hayvanlara bakıldığı zaman öğrencilerin performansında %10 daha çok artış oldu.
Çıkarılacak ders: Araştırmacılar sevimli yavru hayvanları yaydığı pozitif enerjinin odaklanmayı artırdığını, daha çok dikkat gerektiren işler için motive ettiğini ortaya koyuyor.
