Eğer şimdiye kadar birini işten çıkarmak zorunda kaldıysanız, bunun ne kadar zor olduğunu bilirsiniz. Çoğu işletme sahibinin, bir çalışanı işten çıkarmayı iş hayatlarındaki en korkunç deneyim olarak gördüğüne eminiz. Bunun sevilecek hiçbir tarafı yok. Ancak verimsiz çalışanları işten çıkarmadan veya gerekli bütçe kesintilerini yapmadan işimizi büyütemeyiz. Bir çalışanın zarif bir şekilde nasıl işten çıkarılacağını bilmek, geminin rahatça yelken açmasının anahtarıdır. İşte sizlere, 30 yıllık iş hayatım ve 100’den fazla çalışanı bulunan bir CEO olarak kendi deneyimlerimden 5 ipucu.
1- Çalışanınıza karşı açık olun
Ben ve iş ortağım başlarda biraz sıkıntı içindeydik ve büro işleriyle ilgilenecek birine ihtiyacımız vardı. Bu yüzden yakınlardaki üniversiteden bir öğrenciyi part time olarak işe aldık. Netleştirilmiş bir iş tanımımız yoktu. Referanslarını kontrol etmedik. Ve hatta ne kadar utansak da genç bayanla bir mülakat bile yapmadık. Ama onu yine de işe aldık. Bu çok düşüncesizce bir hareketti.
Başlangıç için ona kolay görevler verdik ama bu görevlerde sorun yaşadı. Sonra ona daha kolay görevler verdik, bunlarda da başarısız oldu. Çalışması bize hem zaman hem de kaynak olarak pahalıya mal olmaya başladı, onu işten çıkarmaktan başka çaremiz yoktu.
Daha önce kimseyi işten çıkartmamıştım, haliyle yöntemlerim çok zayıftı. Lafı dolandırıp uygun bir dille durumu anlatmaya çalıştım ama çalışan anlamadı. Sözlerimi biraz daha sertleştirdim ama çalışan hala anlamadığı için yüzüme gülümseyerek bakıyordu. Sonunda konuya dikkatini çekmek için donuk bir şekilde “kovuldun” dedim. Eh, bunu anladı ve ağlamaya başladı. Gerçekten çok ağladı.
Bu korkunç bir deneyim oldu ve %100 benim suçumdu. Kalifiye olmayan birini işe almak benim hatamdı. Ona yapamadığı işler vermek benim hatamdı. Ve onun gidiş şekli de, yine benim durumu yanlış bir şekilde ele almamdan kaynaklanıyordu. Bu yaşamak isteyeceğiniz bir deneyim değildir. Çalışanla iki cephede net olmalısınız; önce onları işe alırken ve ikinci olarak eğer gerekiyorsa işten çıkarırken.
İşe alırken net olun:
Bir çalışanı işe alırken araştırmanızı yapın. İşin neler gerektirdiğini tam olarak ifade ettiğinizden emin olun. Birini sadece o işin nasıl yapıldığını bilmediğini anlamak için işe almak istemezsiniz. Çalışanın sahip olması gereken yetenekler konusunda net olun.
İşten çıkarırken net olun:
Bir çalışanı işten çıkarmanız gerekirse, bunu nezaketle yapın. İşten çıkarıldığını söylemek için bir çalışanla görüştüğünüzde, bunu ona toplantı başlar başlamaz söylemeniz gerekir. Eğer işten çıkarılıyorsanız, bu haberi almadan önce hava durumunu ya da dün geceki maçı konuşmak istemezsiniz. Çalışanın son maaşı, tazminatları ve sağlık sigortasına ilişkin tüm sorularını cevaplayın.
Mutlaka okuyun: Doğru Çalışan Seçimi Nasıl Yapılır?
2- Çalışanı Küçük Düşürmeyin
Eğer bir çalışanı işten çıkarmam gerekirse ona saygılı davranırım, çünkü onu küçük düşürmek istemem. Mutlaka kapalı kapılar ardında, özel bir görüşme yaparım.
İstihdamın sona ermesi, sadece ilgili çalışan için kötü değildir, diğer çalışanları da olumsuz etkiler. Diğer çalışanlar da işten çıkarılma sırasında olup olmadıklarını veya bunun ne zaman olacağını bilmezler. Ayrıca, çalışanlarınızın işten çıkarılan çalışanla dostça ilişkileri olabilir. Bir çalışanı işten çıkardıktan sonra diğer çalışanların yanına gönderirseniz, diğer çalışanların da moralini olumsuz yönde etkilemesine izin vermiş olursunuz.
İşten çıkaracağınız çalışanla herkes gittikten sonra, mesai sonrası konuşmayı tercih edebilirsiniz. Bu şekilde iş akdi fesih edilmiş çalışanınız ofisten diğer meslektaşlarının önünde çıkmak zorunda kalmaz.
Yanınızda görgü şahidi bulundurun:
Bir çalışanı işten çıkarmanız gerektiğinde, siz ve İnsan Kaynakları’ndan bir kişi ile iki kişi olmalısınız. Bir İK departmanınız ya da çalışanınız yoksa, güvenilir bir çalışandan ya da avukatınızdan tanıklık etmesini isteyin.
Odada birinin olması, çalışanın size dava açması durumunda önemlidir. Bir tanık, çalışanı işten çıkarırken yasal ve etik davrandığınızı onaylayabilir.
3- Yaptığınız İşlemlerin Yasal Olduğundan Emin Olun
Çalışanı işe alırken bir sözleşme imzalattınız mı? Eğer imzalamadıysa kendi isteğiyle çalışıyor demektir ve onu istediğiniz zaman işten çıkarabilirsiniz. Bir çalışanı asla ayrımcılık nedeniyle işten çıkarmayın. Ve bir çalışanı sağlık nedeniyle raporlu olduğu için işten çıkaramazsınız. Bir çalışanı işten çıkarmadan önce bir avukattan yardım istemeyi göz önünde bulundurun.
Eğer çalışanın sizinle bir iş sözleşmesi varsa, onu sözleşmede yer almayan herhangi bir nedenle işten çıkaramazsınız. İş sözleşmelerinizde çalışanın işine ne durumlarda son verileceğine dair bilgileri mutlaka bulundurmalısınız. Eğer sözleşmede belirtilen maddeleri ihlal etmiyorsa sözleşmeyi siz bozmayın.
4- Sürpriz Faktörünü Dışarıda Tutun
Bir çalışanı işten çıkarmadan önce, onu performansının iyi olmadığı konusunda uyarın. Eğer bir çalışanı ciddi bir kural ihlali nedeniyle işten çıkarıyorsanız iş değişir. Ama eğer konu performans düşüklüğüyse performans değerlendirmesini yapın.
Yılda en az iki kez performans değerlendirmesi yapmanız gerekir. Böylece çalışanlarınız performanslarının ne durumda olduğunu bilirler. Ayrıca bu size, çalışanlarınızdan ne beklediğinizi onlara aktarmak kadar performanslarını nasıl iyileştirebilecekleri konusunda ipuçları verme şansı da tanır. Birçok durumda, çalışanlarınızın performansını dürüst bir şekilde değerlendirmek onları çalışmaları konusunda kamçılayacaktır, böylece onları işten çıkarmak durumunda kalmazsınız.
Çalışana her zaman önce kendini iyileştirmesi için her türlü şansı tanıyın ve işten çıkarmayı en son seçenek olarak görün. İşten çıkarmadan önce, çalışanın durumunun resmi performans değerlendirme formunda net bir şekilde yazılı olduğundan emin olun. Böylece çalışan, eylemleriniz karşısında şaşırmaz ve bu belgeyi gerekirse resmi olarak kendinizi savunmanız gerekirse de kullanabilirsiniz.
Çalışanın performansı, siz ona dürüstçe bir uyarıda bulunduktan sonra da iyileşmezse veya bir kural ihlali söz konusu olursa çalışanı işten çıkarmak için beklemeyin. Çünkü işi isteksiz ya da yarım yamalak yaparak zamanınızı, kaynaklarınızı ve paranızı boşa harcarlar. Bir çalışanı işten çıkarmanız gerekiyorsa onunla hemen bir toplantı planlayın.
5- Çalışanlarınızı Bilgilendirin
Bazı durumlarda, diğer çalışanlara iş arkadaşlarından birinin işten çıkarılacağını söylemeniz gerekebilir. Örneğin iş yükünde değişiklikler olabileceğinden ya da yeni kariyer fırsatları doğabileceğinden bahsetmek isteyebilirsiniz. Ancak ayrıntılara girmeyin ve dedikodu festivalinin merkezi haline gelmeyin. Çalışanın işten çıkarılması sürecinde; öncesinde, sırasında ve sonrasında; her zaman profesyonel kalın.
