Size bir hikaye anlatacağız…
Ahmet, perşembe sabahı saat 6 sularında işlettiği kahveci dükkanında demlediği günün ilk kahvesinden bir yudum aldı. Sabahın ilk saatlerinin verdiği huzuru ve ağaran günü selamladı. Sonra laptopunu açtı ve işletmesinin gelir-gider durumunu gösteren programa tıkladı. Ahmet, bu programda aylık satış rakamlarını, aylık gider kalemlerini, hava durumu tahminlerini, şehre o ay gelen turist sayısını gördü. İşletmesiyle alakalı olarak da ay sonuna kadar 1000 adet daha karton bardak sipariş etmesi gerektiğini anladı. Hemen internete girip 1000 adet bardak sipariş etti.
Buna ek olarak yeni bir espresso makinesi daha alması gerektiğini fark etti ancak 2350 dolarlık bu makineyi almak için biraz daha beklemek gerektiğini düşündü. Zira birikim hesabındaki para ya makine almaya ya da dükkan açmak için çektiği kredinin taksitini ödemeye yetiyordu. Diğer yandan dükkanda en çok satılan ürün espresso’ydu ve mevcut makine her an bozulabilirdi. Çektiği kredinin son taksitini yatırmasa (bir ay daha pas geçse) bu sefer de gereksiz yere faiz ödemek zorunda kalacaktı.
Ahmet, robotundan tavsiye istedi ve o da “İkisini de aynı anda yapabilirsin. Bu ayki satış beklentilerini göz önüne alırsak hem kredinin son taksitini ödeyebilirsin hem de kesim tarihine 30 gün olan 2500 dolar bakiyeli kredi kartınla espresso makinesi alabilirsin.” dedi.
Ahmet yapay zeka bazlı robotundan aldığı bu tavsiye üzerine espresso makinesini de satın aldı.
Gün sonunda Ahmet dükkanı kapatırken robot ona yarın yıllık vergi ödeme tarihinin son gün olduğunu hatırlattı. Ahmet, vergiyi unuttuğu için endişelendi, zira mevcut parasıyla espresso makinesi almıştı. Ancak robot onu uyardı: “Üzülmene gerek yok. Bu ayki bütçene vergi taksiti de dahil. Yani bu ayki kazancının içinde vergiye ödenecek miktar da bulunuyor.” dedi.
Bu kurmaca bir hikaye. Ancak teknolojinin nereye doğru gittiğini göstermesi bakımından, yapay zekanın küçük işletmeler için nasıl faydalı olabileceğini göstermesi bakımından oldukça gerçekçi bir özelliğe sahip.
Yapay zeka teknolojisi bugün büyük firmalar tarafından halihazırda kullanılıyor ve bu firmalar yapay zekadan oldukça istifade ediyor. Bundan sonra önemli olan konu, yapay zekanın küçük işletmeler ve bireyler için nasıl adapte edileceği. Yani yapay zekanın potansiyelini biliyoruz fakat bundan sonraki aşamada yapay zeka küçük şirketlere ve sıradan vatandaşlara da fayda sağlayacak kadar ekonomik ve kullanışlı olmak durumunda.
Teknoloji büyük veriyi işlemeye başladıktan sonra küçük şirketlerin geleceği ve performansı konusunda pek çok önemli bilgi elde edilmeye başladı. Veri analizi sonrasında bir şirketin röntgenini çekmek çok daha kolay hale geldi diyebiliriz.
Bir düşünceye göre bir şirket ne kadar küçükse, bu işletmenin kazanç elde edip edemeyeceğini bilmek de o kadar zor hale geliyor. Pek çok küçük işletme sahibi şirketlerinin nakit akışı, potansiyel satış miktarı, mevcut bütçenin ne kadar süre yeteceği gibi konulara tam olarak hakim değil. Bu da epey tehlikeli bir mesele. Yanlış hesaplama, borcun faize girmesi, geç ödeme gibi konular küçük bir şirketin faaliyet göstermesi veya iflas etmesi arasındaki ince çizgiyi belirliyor.
Peki teknoloji küçük işletmeleri olan biten konusunda erkenden ve kapsamlı bir biçimde bilgilendirse? Peki bir işletme sahibi tek bir yazılımla şirketinde olan biten tüm gelişmeleri istatistiki olarak görebilse, şirketinin gelecekte nasıl bir performans gösterebileceğini büyük bir doğruluk oranıyla öğrenebilse? Bu yazılım şirket sahibine başvurabileceği kredi opsiyonlarını listelese, kredi notunu yükseltmek için ne tür adımlar atması gerektiğini gösterse? Ya da aynı sektörde faaliyet gösteren benzer işletmelerden alınan datalar işlendikten sonra gelecek trendler ya da olası riskler gösterilse?
Sizce de şahane olmaz mı?
Gelecek oldukça heyecan verici zira yapay zeka teknolojisi küçük işletmelerin önünü daha net görebilmesi, mevcut verileri işleyerek daha sağlıklı bir şekilde faaliyet göstermesi için büyük fırsatlar sunuyor.
Adeta KOBİ ÜTOPYASI gibi bir şey bu.
Tabii bir de teknolojinin karanlık yüzü söz konusu. Ekonomistler yapay zekanın inovasyon üzerindeki etkilerini araştırıyorlar ve yapay zekanın pek çok sektörde büyük değişimlere neden olacağını düşünüyorlar. Bu değişimden kazançlı çıkacak kesimin ise halihazırda elinde devasa miktarda data olan kurumlar olacağı öngörülüyor.
Bu da bir risk taşıyor elbette. Eğer bazı firmalara veri toplama konusunda ayrıcalık tanınırsa, bu durum gelecekteki inovasyonları ve inovasyonların kolektif faydalarını gölgeleyebilir. Gelecekte yapay zeka ve veri analizi konusunda yasal düzenlemelerin yapılması ve herkesin dataya erişim sağlayabilmesi için çaba sarf edilmesi gerekiyor.
Örneğin İngiltere’de açık bankacılık (open banking) sistemi uygulanıyor. Sıradan bir vatandaş ya da küçük bir işletme sahibi kendi bankacılık verilerine sahip oluyor ve bu bilgilerin çeşitli kurum ya da şirketler tarafından kullanılmasını kendi belirleyebiliyor.
Buna ek olarak yapay zeka veri analizi teknolojileri de kimin borcunu ödeme ihtimalinin düşük olduğunu nesnel bir şekilde tespit edebiliyor ve bu da ayrımcılık ortamı oluşmasına neden olabiliyor. Burada endişe verici bir durum var: O da hangi verilerin analiz edileceğine kimin karar veriyor olduğunun bilinmiyor oluşu. Diğer bir deyişle yapay zeka bir risk faktörünü belli bir milliyetle, cinsiyetle ya da daha farklı bir karakter özelliğiyle ile doğru orantılı bir biçimde analiz edebilir. Bazı sofistike algoritmalar ise çok doğru veri analizi yapabilmesine karşın sezgi ve bağlam konusunda henüz eksik durumda. Tabii bu da ciddi sorunlara yol açmaya gebe.
Big data (büyük veri) ve algoritma kullanımı yeni ürün ve hizmetlerin üretilmesini sağlayacak. Hem sosyal hayatı hem de ekonomiyi derinden etkileyecek. Buna hiç şüphe yok. Ancak henüz bu teknolojilerden tam olarak ne beklememiz gerektiği konusunda net bir şey söyleyemiyoruz. Fakat şunu söylemek mümkün: Piyasa verileri doğru analiz edilirse piyasa boşlukları daha net bir biçimde tespit edilebilir ve bu da küçük işletmelerin daha sağlıklı işlemesini sağlayabilir.
