Amerikalı mucitler Wilbur ve Orville Wright ya da daha aşina olduğumuz isimleriyle Wright kardeşler, uçağı icat ederek tarihe isimlerini altın harflerle yazdırdılar. 1903 yılında ilk motorlu ve yönlendirilebilir uçağı yapan kardeşler, bundan kısa süre sonra da tam fonksiyonel bir uçakla ilk uçuşlarını gerçekleştirdiler ve yeni yüzyılın başında yepyeni bir çağın kapılarını açtılar.
Çocuklukları ve Hayatları Nasıldı?
İki kardeşin büyüğü olan Wilbur 16 Nisan 1867 yılında Millville, İndiana’da ailenin üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Milton Wright Protestan bir rahipti ve annesiyse Susan Catherine Koerner’di. 1871’de doğan kardeşi Orville ise aralarındaki dört yaşa rağmen en yakın arkadaşıydı.
Tuhaftır ki dünyanın seyrine değiştirecek bir buluşa imza atacak bu mucit kardeşlerin ikisi de liseden sonra eğitim almamışlardı. Ancak onların aksine ailenin beşinci ve en küçük çocuğu olan Katherine isimli kız kardeşleri ailede üniversiteye giden tek kişiydi.
Babaları Milton Wright vaaz vermek için sık sık seyahatlere çıkar, bu yolculukların dönüşlerinde de çocuklara çeşitli oyuncaklar getirirdi. 1878’de yine kilisedeki görevi gereği çıktığı bir seyahatin dönüşünde çocuklarının hayatını değiştirecek bir helikopter modelini de yanında getirdi. Mantar, bambu ve kağıttan imal edilmiş olan modelin bir paket lastiği aracılığıyla döndürülebilen pervaneleri bile vardı. Fransız havacılığının öncüsü kabul edilen Alphonse Penaud tarafından tasarlanan bir helikopterden esinlenilerek yapılan oyuncak, Wilbur ve Orville için ömür boyu sürecek bir uçma tutkusunun başlangıcı oldu.
Wilbur oldukça çalışkan ve akıllı bir öğrenciydi. Dışa dönük ve hareketli kişiliğiyle de dikkat çeken genç Wright, liseden mezun olduğu 1886 yılında Yale Üniversitesi’ne kaydolmaya hazırlanıyordu. Ancak bir hokey maçında yüzünden ciddi şekilde yaralanan Wilbur, sakatlığını atlattıktan sonra dahi kendini uzun süre toparlayamadı ve sonunda üniversite planlarını iptal etmesine neden olacak bir depresyona girdi. Bu sürenin çoğunu ailesinin evinde kitap okuyarak geçiren genç adam bir yandan da verem hastası annesine bakıyordu.
1889’da anneleri Suzan Koehner ölünce iki kardeş West Side News adını verdikleri kendi gazetelerini çıkarmaya başladılar. Wilbur gazetenin editörlüğünü yaparken Orville de yayımcılığını üstlenmişti. O sıralar Amerika Birleşik Devletleri’nde hızla popülerlik kazanan bisiklete de merak salan Wright kardeşler 1892 yılında bir de bisiklet dükkanı açtılar. Bu dükkanda bisiklet tamiri yapmanın yanında ilk üretimleri sayılabilecek, kendileri tasarladıkları bisikletleri de satıyorlardı.
Uçak Nasıl İcat Edildi?
Her zaman farklı mekanik projeler tasarlayan ve dönemin bilimsel araştırmalarından haberdar olan Wright kardeşler, Alman havacı Otto Lilienthal’ı da yakından takip ediyorlardı. Lilienthal bir planör kazasında hayatını kaybedince Amerikalı kardeşler onun kaldığı yerden uçuş araştırmalarını sürdürmeye karar verdiler. Böylece kendi tasarımlarını üretmek ve test etmek için Kuzey Carolina’da bulunan ve güçlü rüzgarlarıyla bilinen Kitty Hawk’a gittiler.
Uçuş için uygun kanatları tasarlamaya çalışırken kuşların havada kanatlarını eğme açılarını gözlemleyen kardeşler bu hareketleri kopyalamak amacıyla kanat eğimi adını verdikleri yeni bir uçuş terimini ortaya attılar. Bu eğimi kontrol etmek için bir dümen geliştiren Wright kardeşler böylelikle o güne kadar yapılmış planörlerden tamamıyla ayrı, kontrol edilebilir bir uçan makine icat etmiş oldular. 1903 yılının Aralık ayında ilk uçağın test sürüşünü yapan Wilbur, tam 59 saniye havada kalarak ve 250 metrenin üzerinde seyrederek o dönem için inanılması güç bir ilki gerçekleştirdi.
Ne yazık ki bu başarıları gerçekten de hem basına hem de uçuş alanında çalışan kimselere inanılmaz gelmiş olacak ki dünya çapında tanınmaları kolay olmadı. Amerika Birleşik Devletleri’nde aradıklarını uzun süre bulamadılar. Böylece Wilbur Wright 1908’de icatlarının tanıtımını başka ülkelerde yapmak için Avrupa’ya gitti. Mucit kardeşlerin hak ettikleri şöhrete kavuşmaları da burada gerçekleşti.
Nasıl Ünlü Oldular?
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki hayal kırıklığından sonra aradığını Fransa’da bulan Wilbur, burada birçok politikacının ve gazetecinin huzurunda deneme uçuşları gerçekleştirdi. 1909 yılında küçük kardeşleri Katherine’yi de yanına alan Orville Avrupa’ya abisinin yanına gitti. Avrupa’da hızla ünlenen Wright kardeşler sık sık kraliyet üyelerince ağırlanmaya ve basında boy göstermeye başladılar. İlk uçaklarını Avrupa’da satmaya başlayan Wilbur ve Orville anavatanlarına şöhretle geri döndüler ve takip eden yıllarda iki kıtada birden imzaladıkları satış anlaşmalarıyla zengin birer işadamı oldular.
İki kardeş tüm hayatları boyunca yakınlıklarını sürdürdüler ve icatlarının gelirini eşit olarak paylaştılar. Ancak perde arkasında elbette bir iş bölümü vardı. Wilbur Wright kardeşi Orville’e nazaran işin muhasebesi, pazarlaması ve kurdukları şirketin yönetimiyle daha yakından ilgileniyordu.
Ölümleri ve Mirasları
Wilbur 1912 yılında Boston’a yaptığı bir gezi sırasında hastalandı. Tifo teşhisi konan Wright, henüz 45 yaşındayken Ohio’da ailesinin evinde vefat etti. Babası Milton Wright onun hakkında günlüğünde şöyle yazdı: “Önemli neticelerle dolu kısa bir hayat. Amansız bir zeka, vakur bir mizaç, bağımsız bir ruh ve büyük bir alçakgönüllülük. Gerçeği gören ve o gerçeği kovalarken yaşanıp bitmiş bir hayat.”
