Son dönemlerde sebze ve meyvelerin fiyatı astronomik şekilde arttı sizin de bildiğiniz gibi. Bunun sonucu olarak pek çok aile kendi evinde ve balkonunda sebze ve yeşillik yetiştirmeye karar verdi.
İster müstakil bir evde ister apartmanda yaşayın, siz de kendi organik bahçenizi üretebilirsiniz. Böylece hem aile bütçesine katkı sağlarsınız hem de ne yediğinizi bilirsiniz…
Bu yazımızda evinizde kolayca yetiştirebileceğiniz çeşitli sebze ve yeşillikleri ele alacağız. Ayrıca ürünlerinizin kaliteli olması için bazı ipuçları da sunacağız.
O halde başlayalım.
1. Domates
Domatesin olmadığı bir sofra düşünülemez. İster taze domates olsun, ister salça ya da sos olsun, domates Türk mutfağının belki de en önemli sebzesidir. (Gerçi domatesin meyve olduğu yönünde çeşitli iddialar olsa da biz onu sebze olarak ele alacağız.)
Küçük alanlarda, hatta saksıda dahi yetişebilen domates için “uygun alanım yok” bahanesi geçersizdir. Eğer balkonunuz da müsait değilse, evin için dahi domates yetiştirebilirsiniz.
Domates için en ideal yöntem konteynır, herhangi bir saksı ya da kapta yetiştirmedir. Böylece kabı güneş ışığı alan bölgelere yerleştirebilirsiniz.
Eğer bahçenizde yeterince alan varsa daha büyük kaplardan da istifade edebilirsiniz.
Cherry domates, Ayaş domatesi gibi envai çeşit domates türü bulunur. Bu türler yılda birden fazla hasat verebilir. Ancak doğru bakımla bitkinizin tam 6 yıl canlı kalmasını da sağlayabilirsiniz.
Yani bir düşünün… 6 yıl boyunca evinizde bizzat yetiştirdiğiniz domatesi yiyorsunuz. Hem çok tatmin edici hem de aile ekonomisine katkı sağlayıcı bir durumdur bu.
Ayrıca aktarlardan alacağınız domates çekirdeklerinin de zor ve çetin hava koşullarına uygun olacağını unutmayın. Tohumluk olarak satılan çekirdekler genelde daha dayanıklı olur. Domatesinizi sert öğle güneşinden ve olgunlaşan domatesleri sert rüzgarlardan koruduğunuz sürece hiçbir sorun yaşamayacağınıza emin olabilirsiniz.
2. Kabak
Kabak yetiştirmek de oldukça kolay ve zahmetsizdir. Yaz aylarında bir geniş saksı kabaktan 3-4 kilo kabak elde edebilirsiniz. Ev içi üretim yaptığınız için satmaya ya da komşulara vermeye yetecek kadar çok kabak yetiştirmeniz biraz düşük ihtimallidir.
Önceden paketlenmiş kabak çekirdeği satın alarak maliyeti düşürebilirsiniz. Bir paket çekirdeğin maliyeti 4-5 lira olur maksimum. Ancak bu çekirdeklerden birkaç yıl boyunca yararlanabilisiniz.
Kabak dayanıklı bir bitkidir. İlkbahar başında ekildiği takdirde yaz başında yemeye hazır hale gelir. Yani 50-60 günlük bir süre olgunlaşma için kafidir.
Ayrıca ülkemizin çeşitli bölgelerinde kabak çiçeğinden enfes dolmalar yapılmaktadır.
3. Marul
Marul fiyatı son birkaç yıldır ciddi şekilde arttı. Bu nedenle evde marul beslemek bütçenize katkı sağlayacaktır. 5 lira karşılığında alacağınız marul yerine 5 liralık tohum alsanız, en az 4-5 ay marul satın almanıza gerek kalmaz.
Marul çekirdeği 40-75 gün arasında olgunlaşır. Bu nedenle tüm tohumları aynı anda ekmek yerine aralıklı olarak ekmek daha mantıklı olur. Yani her 15 günde birkaç tohum ekerek her daim taze marul yiyebilirsiniz. Özellikle bahar ve yaz ayları marul için idealdir.
4. Dolma Biber
Dolma biber de son derece az bakım isteyen, kendi halinde yetişebilen bir bitkidir. Yazın ilk aylarından kışın sonuna kadar yetişebilen dolam biberi uygun koşullarda 365 gün boyunca yetiştirebilirsiniz.
Bahçede yetiştirecekseniz havaların ılıklaştığı nisan ayından itibaren ekim yapabilirsiniz. Ekimden hasat zamanına kadar ortalama 70-90 gereklidir. Yeşil dolma biberleri istediğiniz büyüklüğe ulaşınca koparabilirsiniz. Ayrıca yeterince büyümeyen biberleri koparıp sonraki ekim için çekirdeğin kalitesini de artırabilirsiniz. Biberin biraz daha tatlı olmasını istiyorsanız da sarı ya da kırmızı olana kadar hasat yapmamayı tercih edebilirsiniz.
Kırmızı biberin olgunlaşması için görece daha uzun bir süre gereklidir ve kırmızı biber tatlı olur. Birkaç metrekarelik bir alana ekeceğiniz dolmalık biberden hasatta ortalama 12 adet biber toplayabilirsiniz.
5. Sarımsak
İçine girdiği yemeğe başbaşka bir lezzet katan sarımsak hem lezzet katıcı olarak büyük işler yapar; hem de sağlık açısından faydaları saymakla bitmez. Bu nedenle de sarımsak pahalı bir sebzedir ama evinizde gayet uygun bir maliyetle sarımsak yetiştirebilirsiniz.
Yeni ekilen bir sarımsağın olgunlaşması için 7-8 ay gerekir. Sonbahar ortasında ekilen sarımsak, yaz mevsimine hazır olur yani. Biz aralık ayı gibi ekim yapmanızı tavsiye ediyoruz, bu sayede toprak kış mevsiminde donduğunda sarımsağın uçları bu durumdan etkilenmez.
Sarımsağın daha iyi büyümesi için etrafındaki otların düzenli olarak temizlenmesi gerekir. Yani sarımsağın etrafında yabani otlar bulunmamalıdır.
Hasat yaptıktan sonra birkaç dişi ayırarak bir sonraki ekim zamanına ayırabilirsiniz.
6. Yeşil Fasulye
Taze fasulye olarak da bilinen yeşil fasulyenin pek çok türü vardır. Sırıkta yetişen yeşil fasulye ise en yaygın olanıdır. Çeşitli iklim koşullarına uyumlu olan yeşil fasulye bu nedenle bahçede yetiştirmeye gayet müsaittir.
Bir paket yeşil fasulye tohumu size 2-3 kilo kadar yeşil fasulye sağlar.
Ekimden 50-60 gün sonra olgunluğa ulaşan yeşil fasulye, bu süre tamamlanınca toplanırsa daha lezzetli ve çıtır çıtır olur. Ayrıca iyice olgunlaşan fasulyeleri de daldan koparmak, yeni fasulyelerin daha iyi büyümesini sağlar. Yani sırığa dikilen fasulyeleri belli aralıklarla kontrol etmeli, kartlaşan fasulyeleri koparmalısınız.
Çalı halinde toprağın hemen üstünde yetişen çalı fasulyesi, sırık fasulyesinden daha erken olgunlaşır. Bu nedenle çalı fasulyesi tohumlarını 2 haftalık aralıklarla ekerseniz daha uzun süre fasulye yersiniz. Zira çalı fasulyesinde tüm fasulyeler aynı anda olgunlaşır ve hasat edilir. Sırık fasulyesinde olgunlaşma ise daha uzun soluklu olur.
7. Brokoli
Serin ilkbahar ve sonbahar aylarında daha iyi yetişen brokoliyi ayazlar gelmeden hasat etmek gerekir. Olgunlaşması 50 ila 100 gün süren brokolinin iyi yetişmesi için toprağının gübrelenmes gerekir.
Bakım maliyetlerini azaltmak için kimyasal gübre yerine hayvansal gübre de kullanabilirsiniz.
Bir hasatta oldukça fazla ürün vermesi ve dayanıklı bir bitki olması nedeniyle brokoli, evde yetiştirmesi en mantıklı bitkilerden biridir. Ayrıca brokoliyi dondurup buzdolabında neredeyse 1 yıl saklayabilirsiniz.
8. Maydanoz – Fesleğen – Biberiye
Eveeet, geldik en çok beklenen bölüme. Evde nane, maydonoz, fesleğen, biberiye yetiştirmek çok keyifli ve huzur verici bir uğraştır. Yemeklerinize lezzet katmak için bu bitkileri son derece düşük maliyetlerle yetiştirebilirsiniz. Bir demet maydanoz parasına bir paket maydanoz tohumu alabilir ve bu tohumlardan en az 40-50 demet maydanoz üretebilirsiniz.
Günlük ortalama 6 saat güneş ışığı isteyen bu bitkileri, evin içinde güneş gören bir yerde de yetiştirebilirsiniz.
Bahar mevsiminde 10 ila 40 gün içinde olgunlaşan bu bitkileri toprağın 15-20 cm derinliğine ekerek köklerin daha özgürce büyümesini sağlayabilirsiniz.
Maydanoz ev içinde de yetişebilirken biberiye ve fesleğenin içeride yetişebilmesi için daha az ışığa yavaş yavaş alıştırılması gerekir. Yani biberiye ve fesleğeni her gün biraz daha az ışıkta bırakarak zamanla ev içine alabilirsiniz. Ev içine aldığınız saksılara da çok az bakım yapmanız yeterli olur. Her hafta birkaç damla sıvı gübre damlatmanız bitkilerin sağlıklı büyümesi için yetecektir.
Evde Yetiştirebileceğiniz Tuhaf ve Leziz Bitkiler
Yazımızın bu bölümünde ise ismini daha önce duymadığınız, garip görünümlü olmasına rağmen çok lezzetli olan bazı bitkileri bahçenizde nasıl yetiştirebileceğinize bakacağız…
9. Yer Bademi (Chufa, Tigernut)
Yer bademi (chufa veya tigernut adı da verilir) yumru köke sahip bir bitki. Tıpkı bildiğimiz yer fıstığına benzeyen yer bademi oldukça tatlı bir lezzete sahip. Sıcak iklimlerde yetişen bu bitki, günümüzde en çok İspanya’da yetiştiriliyor. Bunda Arapların bir dönem İspanya’da yaşaması ise işin tarihi boyutu.
Hindistan cevizi ve badem arası bir tada sahip olan yer bademi, sıcak ve güneş alan yerlerde, büyük saksıların içinde oldukça güzel bir şekilde büyür. Bu bakımdan ülkemizin bol güneş alan güney kesiminde yetiştirmesi kolay bir bitkidir.
10. Kukamelon (Minik Karpuz)
Kukamelon yetiştirmesi kolay sarmaşık türü bir bitki. 2-3 metreye kadar yükselen sarmaşık türü bir yapıda olan bu bitkinin meyvesi olan “kukamelon” ise minik bir karpuzu andırıyor. Çıtır çıtır bir formu olan kukamelon, sarmaşıkta gereğinden uzun beklerse sert bir hal alabiliyor. Kukamelonu saksıya ya da geniş bir kaba diktikten sonra güneşli bir yere taşıyın ve rüzgardan koruyun.
11. Beyaz Çilek (Pineberries)
Beyaz çilek, ne kadar genetik olarak laboratuvarda üretilmiş bir meyve gibi gözükse de aslında öyle değil, sadece yeni keşfedilmiş eski bir tür. Tat olarak az şekerli çilek, çok narenciye ve biraz da ananas tadı bulunan beyaz çilek hem açık alanda hem de saksıda yetişebilir. Buna ek olarak bildiğimiz çilekten farklı olmayan bir yetişme koşulu beyaz çilek için yeterlidir. Yalnızca beyaz çilek, kırmızı çileğe nazaran daha az ürün verir.
12. Piramit Brokoli (Romanesco Broccoli)
Bu tuhaf görünümlü brokoli, tam bir geometri harikası. Lahana ve karnıbahar ile aynı şekilde yetiştirilen bu brokolinin tadı da bildiğimiz brokoliye çok benziyor. Tabii bu doğa harikasını haşlayıp yemek mi istersiniz, yoksa sadece oturup incelemek mi istersiniz, orası size kalmış…
13. Yer Patatesi (Oca)
Güney Amerika kökenli olan “oca” İnkaların yetiştirdiği bir sebze olarak biliniyor. Yaprakları ekşi yoncaya bilinen bu bitkinin kökü toprak altında yetişiyor. Tat olarak ekşi patates diyebileceğimiz ocanın yetişme süresi görece oldukça uzun. Genelde olarak kasım-ocak ayları arasında hasat ediliyor.
14. Altın Çilek
Son yıllarda popülaritesi oldukça artan altın çilek, aslında görünüm olarak minik sarı bir domatesi andırıyor ve oldukça tatlı. Dışında kuru bir yaprak olan altın çilek, yumuşak köklü ve çalı benzeri bir bitki üzerinde yetişiyor. Doğru ortamda yetiştirildiğinde 1.5 metreye kadar yükselen bilen bu çalı, ılıman iklimlerde birkaç yıl hayatta kalabiliyor.
15. Altın Ahududu
Kırmızı ahududu kadar tatlı olmasa da altın ahududu da oldukça lezzetli bir meyve. Parlak turuncu renge sahip olan altın ahududu, kuşlar tarafından “olgunlaşmamış” olarak algılanıyor ve daha az kuş gagasına maruz kalıyor.
Altın ahududu, direkt toprağa ekilebildiği gibi saksıda da yetiştirilebiliyor. Toprağa ekmeyi düşünürsek sonbahar mevsiminde ekim yapmalısınız. Saksı ya da kaba ekecekseniz de dilediğiniz zamanı tercih edebilirsiniz. Kökleri hızlı bir şekilde yayılan bu bitkinin diğer bitkilerden biraz daha uzağa ekilmesi ise daha doğru bir hareket olacaktır.
16. Yer Lahanası (Alabaş)
Yer lahanası, alabaş veya kohlrabi olarak bilinen bu bitki iştah açıcı, tatlı ve sulu bir tada sahip. Turp ve lahana arası bir forma sahip olan alabaş, çiğ ya da pişmiş olarak yenebilir.
Normal lahanadan daha kolay yetişen alabaş ortalama bir tenis topu büyüklüğüne ulaşınca koparılma zamanı gelmiş demektir.
17. Hanım Terliği (Achocha)
Ülkemizde hanım terliği olarak da bilinen achocha da Güney Amerika kökenli bir bitki. Sıcak iklimleri seven achocha, sarmaşık türü bir bitki. Bırakıldığında tüm bir duvarı sarabilen achochanın tadı salatalık ve dolmalık biber karışımına benziyor. Bulunduğu ortamda çabucak gelişen achocha özellikle bahçede yetiştirmek için ideal…
