Kötü alışkanlıklar hayatınızı kesintiye uğratırlar ve hedeflerinizi gerçekleştirmekten sizleri alıkoyarlar. Zihinsel ve fiziksel anlamda sağlığınızı tehlikeye atarlar. Zamanınızın ve enerjinizin boşa gitmesine neden olurlar.
Peki, neden yine de onları yapmaya devam ederiz? Ve daha önemlisi, bunun hakkında yapabileceğimiz bir şey var mı? Kötü davranışlarınızı nasıl bırakabilir ve yerine iyi olanlarda nasıl değiştirebilirsiniz?
Yazımızı okumaya devam ederseniz sizlerle kötü bir alışkanlığın nasıl bırakılacağını öğreneceksiniz.
Kötü alışkanlıklara ne sebep olur?
Kötü alışkanlıklarınızın çoğuna iki şey sebep olur:
Stres ve can sıkıntısı.
Kötü alışkanlıklar çoğu zaman stres ve sıkıntıyla baş etmenin basit bir yoludur. Tırnaklarınızı ısırmaktan aşırı harcama yapmaya, her hafta sonu içmeye ve internette boş vakit geçirmeye kadar olan her şey stres ve can sıkıntısına basit bir tepki olabilir.
Ama öyle olmak zorunda değildir. Stres ve sıkıntıyla baş etmede yeni ve sağlıklı yollar öğrenebilirsiniz, ki sonradan kötü alışkanlıklarınızın yerine başkalarını koyabilesiniz.
Tabii ki, bazı zamanlar yüzeyde olan stres ve sıkıntı aslında daha derin konulardan kaynaklanabilir. Bu konular hakkında düşünmek zor olabilir ama eğer siz değişiklikler yapmak konusunda ciddiyseniz o zaman kendinize dürüst olmalısınız.
Kötü alışkanlıkların altında yatan inanışlar ve nedenler var mıdır? Sizin için daha kötü bir şeye tutunmanıza neden olan daha derin -bir korku, bir olay ya da kendinizi sınırladığınız bir inanç- bir şey mi var?
Kötü alışkanlıklarınızın sebeplerini öğrenmek onların üstesinden gelmek için çok önemlidir.
Kötü bir alışkanlığı saf dışı bırakamazsınız, ancak değiştirebilirsiniz.
Şuandaki bütün alışkanlıklarınız – iyi ya da kötü- bir nedenden dolayı hayatınızdadır. Bu davranışlar size bir şekilde fayda sağlar, diğer taraftan sizin için kötü olsalar bile.
Bazen faydası sigara içmekte olduğu gibi biyolojiktir. Bazen de sizin için kötü olan bir ilişkide kalmak gibi duygusaldır. Ve birçok durumda kötü alışkanlıklarınız stresle başa çıkmanın basit bir yoludur. Örneğin, tırnaklarını ısırmanız, saçınızı çekmeniz, ayaklarınızı hafifçe yere vurmanız ya da çenenizi sıkmanız.
Bu “faydalar” ya da sebepler aynı şekilde daha küçük kötü alışkanlıklara uzanabilir.
Örneğin, bilgisayarın gelen kutunuzu açmanız size bağlantıda olduğunuzu hissettirir. Aynı zamanda, bütün o e-postalara bakmanız sizin üretkenliğinizi yok eder, dikkatinizi dağıtır ve sizi strese boğar. Ama, sizin “bir şeyleri kaçırma” hissine kapılmanızı önler… ve tekrar yaparsınız.
Çünkü kötü alışkanlıklar hayatınıza bir çeşit fayda sağlar, onları kolayca bırakmak çok zordur. (Bu nedenle “yapmayı bırak gitsin” gibi basit tavsiyeler nadiren işe yarar.)
Bunun yerine kötü alışkanlığınızı aynı faydaları sağlayan yeni bir alışkanlıkla değiştirmeye ihtiyacınız var.
Örneğin, stres olduğunuzda sigara içiyorsanız, bu olay olurken “sigarayı bırakmak” kötü bir plandır. Bunun yerine stresle baş etmek için farklı bir yol bulmalı ve bu yeni davranışı sigara içmenin yerine koymalısınız.
Diğer bir deyişle, kötü alışkanlıklar hayatınızda belirli gereksinimleri karşılar. Ve bu sebeple, kötü alışkanlıklarınızı aynı gereksinimleri karşılayan sağlıklı alışkanlıklarla değiştirmeniz daha iyi olur. Eğer siz kötü alışkanlıklarınızı değiştirmeden kolayca keseceğinizi umuyorsanız, yerine getirilmeyecek belirli ihtiyaçlarınız olacak ve bu “yapma gitsin” rutinine uzun bir süre bağlı kalmanız zor olacak.
Kötü bir alışkanlık nasıl bırakılır?
İşte size kötü alışkanlıklarınızı bırakmanız ve süreci başka bir açıdan düşünmeniz için bazı ek fikirler.
Kötü alışkanlığınızın yerine koyacağınız bir alternatif seçin. Kötü alışkanlıklarınıza sizi sevk eden stres ve sıkıntıyla yüz yüze geldiğinizde nasıl tepki vereceğinize dair önceden bir planınız olmalı. Sigara içme dürtüsü geldiğinde ne yapacaksınız? (Örnek: yerine nefes egzersizleri). Facebook sizi oyalanmaya çağırdığında ne yapacaksınız? (Örnek: işinizle ilgili bir cümle yazın). Ne olursa olsun ve ne ile karşı karşıya olursanız olun, kötü alışkanlıklarınızın yerine ne yapacağınıza dair bir planınız olmalı.
Mümkün olduğu kadar tetikleyen şeyleri kesin. Bir şeyler içmeye gittiğinizde sigara içiyorsanız, o zaman bara gitmeyin. Eğer evde olduğunda kurabiye yiyorsanız o zaman onların hepsini atın. Eğer koltuğa oturduğunuzda yaptığınız ilk şey televizyon kumandasını almaksa o zaman kumandayı başka bir odada kapalı bir yerde saklayın. Kötü alışkanlıklarınızdan kurtulmayı kolaylaştırmak için onlara neden olan şeylerden kaçının.
Şu anda, çevreniz kötü alışkanlıkları kolaylaştırıyor ve iyi alışkanlıkların önünü kesiyor. Çevrenizi değiştirin ki böylece sonuçları değiştirebilesiniz.
Birisiyle iş birliği yapın. Kendi başınıza diyet yapmayı ne sıklıkla deniyorsunuz? Ya da belki “sigarayı bırakıyorsunuz” … ama kendinize saklıyorsunuz? (Kimse sizin başarısız olduğunuzu göremesin diye, değil mi?)
Bunun yerine biriyle partner olun ve beraber bırakın. İkiniz birbirinizi sorumlu tutarsınız ve zaferlerinizi beraber kutlarsınız. Başka birinin sizden iyi olmanızı beklemesini bilmek önemli bir motivasyon kaynağıdır.
Çevrenizi sizin yaşamak istediğiniz gibi yaşayan insanlardan oluşturun. Eski arkadaşlarınızdan kurtulmanıza gerek yok, ama yeni birilerini bulmanın gücünü de küçümsemeyin.
Kendinizi başarılı olarak gözünüzde canlandırın. Sigaraları fırlatıyorken, sağlıklı yiyecekler alıyorken ya da erken kalkıyorken kendinizi görün. Bırakmaya çalıştığınız kötü alışkanlıklarınız ne olursa olsun, kafanızda kendinizi onu yıkıp geçiyorken canlandırın ve başarınızın tadını çıkarın. Kendinizi yeni bir kimlik yaratıyorken hayal edin.
Başkası olmanıza gerek yok, eski sizi geri getirmeniz yeterli. Sıklıkla kötü bir alışkanlığı bırakmak için tamamıyla yeni biri olmamız gerektiğini düşünüyoruz. Doğrusu, kötü alışkanlıkları olmayan birisi olabilmek sizin içinizdedir zaten. Bütün bu kötü alışkanlıklara hayatınız boyunca sahip olmanız olası değil gerçekten de. Sigara içmeyi bırakmaya ihtiyacınız yok, sizin sadece sigara içmeyen biri olmaya geri dönmeye ihtiyacınız var. Sağlıklı birine dönüşmeye ihtiyacınız yok, sağlıklı biri olmaya geri dönmeye ihtiyacınız var. Yıllar önce bile olsa bu kötü alışkanlık olmadan yaşadınız, bu demek oluyor ki kesinlikle tekrardan yapabilirsiniz.
Olumsuz iç sesinizi yenmek için “ama” kelimesini kullanın. Kötü alışkanlıklarla mücadelede önemli bir şey de kendinizi kolayca daha iyi hareket etmiyorum diye yargılamanızdır. Yanıldığınızda ya da hata yaptığınız her anda, kendinize ne kadar berbat olduğunuzu söylemek kolaydır.
Bu ne zaman olursa olsun, cümlenizi hep “ama” ile bitirin…
- “Kiloluyum ve formda değilim, ama şu andan itibaren birkaç ay sonra formda olabilirim”
- “Aptalım ve kimse bana saygı göstermiyor, ama yeteneklerimi geliştirmek için çalışıyorum.”
- “Başarısızım, ama herkes bazen başarısız olur.”
Başarısızlık durumu için plan yapın. Zaman zaman hepimiz başarısız oluruz.
Adamım Steve Kamb’ın da dediği gibi, “Batırdığınızda, çalışmayı bırakın, kötü yiyecekler yiyin, ya da uyuyakalın, bu sizi kötü biri yapmaz. Bu sizi insan yapar. Kulübe hoş geldiniz.”
Yani kendinizi bir hatadan dolayı hırpalamak yerine, onun için plan yapın. Hepimiz pistin dışına sürüklenmişizdir, en iyi olanları diğer herkesten ayıran şey ise piste hızlıca geri dönmeleridir.
Şimdi ne yapılmalı?
Kötü bir alışkanlığı bırakmak için ilk adımı arıyorsanız, size önerim farkında olmakla başlayın.
Kötü alışkanlıklarınız hakkında nasıl hissettiğiniz önemlidir. Kendinizi suçlu hissedersiniz ya da zamanınızı keşkelerinizi düşünerek geçirirsiniz… Ama bu düşünceler sizi aslında olan şeyden uzaklaştırır.
Bunun farkındalığı ise size değişimi gerçekten nasıl gerçekleştirebileceğinizi gösterecektir.
- Kötü alışkanlıklarınız tam olarak ne zaman, hangi durumlarda cereyan eder?
- Günde kaç kere yaparsınız?
- Neredeyken?
- Kiminleyken?
- Başlamasını tetikleyen davranış ve sebepler nelerdir?
Basitçe bu sorunları takip etmeniz davranışlarınız hakkında daha bilinçli olmanıza yardımcı olacak ve onları durdurmak için sizlere düzinelerce fikir verecektir.
İşte başlamak için kolay bir yol: kötü alışkanlığınızın günde kaç kere meydana geldiğini takip edin. Yanınızda kağıt ve bir kalem bulundurun. Kötü alışkanlığınızı her yapmaya başladığınızda kağıdınıza işaret koyun. Günün sonunda, çentiklerin hepsini sayın ve toplamının ne olduğuna bakın.
Başlangıçta amacınız kendinizi yargılamak ya da sağlıklı ve üretken olmayan bir şey yapmaktan dolayı suçlu hissetmeniz değil. Amacınız, kötü alışkanlığınızın ne zaman ve ne sıklıkla olduğunun farkında olmanızdır. Kafanızı onun farkındalığı problemiyle doldurun. Sonra, bu makaledeki fikirleri uygulamaya başlayıp kötü alışkanlıklarınızdan kurtulursunuz.
Kötü alışkanlıklardan kurtulmak zaman alır ve çaba gerektirir, ama çoğunlukla da azimli olmayı gerektirir. Kötü alışkanlarını bırakmayı deneyen çoğu insan pes eder ve devamını getiremeden önce birçok kere başarısız olur. Hemen başarılı olamayabilirsiniz, ama bu hiç olamayacağınız anlamına da gelmez.
