Geçtiğimiz yıl zorlu geçmiş olsa da dünyayı daha iyi hale getiren icatlar ve gelişmeler açısından da verimli bir yıldı.
Küresel sağlıktan insani yardıma, sosyal adalete kadar birçok konuda; bilim insanları, aktivistler ve teknoloji dünyası bir araya gelerek başlıca sorunlara yeni çözümler üretti.
Aşağıdaki listede bu sosyal inovasyonlar arasından seçtiğimiz 27 başlık sıralandı.
27 Adet Sosyal İnovasyon Örneği:
Sosyal İnovasyon 1: 50 Kuruşluk Kağıttan Oyuncak İle Hastalıklar Teşhis Edilebilecek
Bu kağıttan yapılan alet doktorların sıtma ve HIV gibi hastalıkları birkaç dakika içerisinde teşhis edebilmelerine olanak sağlıyor. Üstelik çalışabilmesi için elektrik enerjisine de ihtiyaç duymuyor.
Stanford Üniversitesi’nde asistan profesör olarak görev yapan biyoteknik uzmanı Manu Prakash’ın, topaçtan esinlenerek ürettiği Paperfuge isimli aleti santrifüj görevi görüyor. Üzerine bağlanan kan örneklerini, ipleri çekip bırakarak hızla döndürmeye yarayan alet, bu sayede kan ile plazmayı birbirinden ayırıyor ve hastalıklar için teste uygun hale getiriyor.
Paperfuge, gelişmekte olan ülkelerin kırsal bölgelerinde kullanılmaya başlandığı takdirde, hastalıkların teşhisinde önemli bir adım atılmasını ve insanların hayatlarının kurtulmasını sağlayabilir.
Sosyal İnovasyon 2: Durmuş Bir Kalbi Tekrar Canlandırabilecek Yumuşak Robot Kol
Boston Çocuk Hastanesi ve Harvard Üniversitesi’ndeki araştırmacıların ortaklaşa geliştirdikleri bu uyarlanabilir yumuşak robot kol, kalbin etrafını sarıp onu sıkıp bırakarak kan dolaşımının devamını sağlayabilir. Domuzlar üzerinde yapılan testlerde, robotik kol hayvanın kalbinin tekrar atmasını sağladı.
Halen test aşamasında olan icadın bir gün insan hayatını kurtarabileceği düşünülüyor. Zira Harvard Üniversitesi’nde yapılan araştırmaya göre dünya genelinde 41 milyon insan kalp rahatsızlıklarından etkileniyor.
Mutlaka okuyun: Sağlık Sektörünün Geleceği Nasıl Olacak?
Sosyal İnovasyon 3: Sığınmacılar İçin Geliştirilen Facebook Çeviri Aracı
Tarjimly isimli Facebook çeviri uygulaması, dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar, sığınmacılar ile gönüllü çevirmenleri bir araya getirmeye yarıyor. Doktorlar, sağlık personeli, avukatlar ya da diğer önemli hizmetler için yardıma ihtiyaç duyan sığınmacılar, Facebook Messenger aracılığı ile gerçek zamanlı çeviriler yaptırabiliyor.
Mutlaka okuyun: Mülteciler İçin Kendi Kendine Yeten Teknolojik Çadır
Sosyal İnovasyon 4: Görme İşlevi Kusurlu İnsanların Görebilmesini Sağlayan Akıllı Gözlükler
eSight 3 adlı elektronik gözlükler, görme yetisi kusurlu kişilerin, bu becerilerini arttırarak günlük işlerini daha kolay yapabilir hale getiriyor.
Sanal gerçeklik gözlüğüne benzeyen bir tasarıma sahip olan gözlükler, kameralar ile aldığı görüntüleri ekrana yansıtıyor. Odak noktasını ayarlamak için iki adet sensör kullanılırken, uzaktan kumandası ile de görüntü hem yaklaştırılıp uzaklaştırılabiliyor hem de kontrast eklenebiliyor. Gözlükler kişinin görme becerisini neredeyse 20 kat arttırabiliyor.
Sosyal İnovasyon 5: İnsani Yardım İçin Kullanılabilecek Kartondan Drone
Amerika Birleşik Devletleri’nin San Francisco kentinde kurulan mühendislik ve geliştirme laboratuvarı Otherlab, dünyanın en gelişmiş endüstriyel kağıt uçağını üretti. Doğada kolayca kaybolabilen malzemelerden üretilen ve içerisinde GPS ve diğer elektronik parçaların bulunduğu dronelar, uçaklardan kalkıp yaklaşık 1 kilogramlık insani yardımı istenilen yere götürebiliyor. Üstelik drone’u geri getirmenize de gerek yok.
Sosyal İnovasyon 6: Gözaltındaki Göçmenlerin Aileleri ile İletişime Geçebileceği Bir Uygulama
Notifica isimli bu uygulama, evrakları olmayan gözaltına alınmış ya da baskınlarda yakalanmış göçmenlerin, aile bireyleri veya arkadaşlarına mesaj yollayabilmesine izin veriyor.
Sosyal İnovasyon 7: Tanzanya’da Ambulans Taksi Programı
Vodafone, cep telefonlarını kullanarak Tanzanya’nın kırsal bölgelerinde yenilikçi bir ambulans taksi servisi kurdu. Bu servis ile hamile kadınlar acil durumlarda yardım hattını arıyor ve sistem, en yakındaki taksiyi bulup ihtiyacı olan kişiye yönlendiriyor. Bu sayede az sayıda ambulansın olduğu bölgelerde, hamileler kısa sürede hastanelere yetiştirilebiliyor.
Taksicilerin ücretleri ise organizasyon tarafından ödendiği için insanlar bu servisi ücretsiz kullanabiliyor.
Sosyal İnovasyon 8: Çocukların Kendilerine ve Diğer Çocuklara Yardım Etmesini Sağlayan Uygulama
UNICEF’in Kid Power uygulaması ile çocuklar spor yapmaya yönlendiriliyor. Çocukların attıkları adımları kaydeden uygulama, her 2,500 adımda bir puan veriyor ve toplanan her 10 puanın ardından, UNICEF tarafından bir yardım paketi ihtiyacı olan, yetersiz beslenen çocuklara teslim ediliyor.
Sosyal İnovasyon 9: Afet Sonrası Yardımlaşmada Kullanılabilecek Facebook Dijital Haritası
Haziran ayında Facebook tarafından hizmete sunulan “afet haritaları” Facebook’taki veriler kullanarak afet bölgelerindeki durumu yardım organizasyonlarına bildiriyor. Yapılan yardımları kuş bakışı izlemeye olanak veren sistem sayesinde kimin, nerede ve ne kadar yardıma ihtiyacı olduğu görülebiliyor.
Sosyal İnovasyon 10: Akıl Sağlığınız Konusunda Size Yardımcı Olan Chatbot
Türünün ilk örneği olan Woebot, yapay zekası sayesinde moralinizi yükseltmek ve hatta varsa depresyon belirtilerinizi ortadan kaldırmak için sizinle sohbet ediyor. Psikiyatristlerin ya da Psikologların yerini alması beklenmese de, Stanford Üniversitesi’nde yapılan çalışmalar gösterdi ki, Woebot 18 ile 28 yaş arasındaki insanlarda anksiyete ve depresyonu azaltabiliyor.
*Chatbot: Yazılı veya sözlü olarak insan konuşmasını taklit eden yazılım uygulamaları
Mutlaka okuyun: Yapay Zekâ Nedir? Örnekleri Nelerdir?
Sosyal İnovasyon 11: Sığınmacıların Önemli Hizmetlere Ulaşabilmesini Sağlayan Uygulama
RefAid isimli bu akıllı telefon uygulaması, sığınmacıların konumlarından yararlanarak yakınlarındaki eğitim, sağlık ve yasal kurumlar ile barınak gibi ihtiyaçlar için onları yönlendiriyor. Başlangıçta başka bir çalışmanın yan ürünü olan bu uygulama, kısa zaman içerisinde aralarında Kızıl Haç ve Dünya’nın Doktorları’nın da olduğu 400’den fazla büyük yardım kuruluşu tarafından kullanılıyor.
Sosyal İnovasyon 12: Evsizler İçin Güneş Enerjili Çadır
Bu yılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri’nin California eyaleti, San Fernando kentinde yaşayan 12 genç, kâr amacı gütmeyen bir organizasyon ile bir araya gelerek evsizler için güneş enerjili çadır üretti. Katlanarak bir sırt çantasına sığabilen çadır sayesinde Lemelson-MIT programından 10 bin dolar destek kazanan ekip, bu ay MIT’de tasarımlarını tanıttı.
Mutlaka okuyun: Evsizlere Yönelik Harika İnovasyon Projeleri
Sosyal İnovasyon 13: Kadınlara Yapılan “Sünnetin” Önüne Geçecek Uygulama
Kadınlara yönelik uygulanan “sünnet” milyonlarca kişiyi etkiliyor. Kenya’da bu uygulama yasa dışı olsa da, geleneksel nedenlerle halen yapılmaya devam ediyor. Buna karşı ise, 5 genç kız i-Cut adını verdikleri bir uygulama geliştirdi.
Uygulama, kullanıcıların yetkilileri uyarmasını sağlayıp güvende olabilecekleri yerlere yönlendiriyor.
Sosyal İnovasyon 14: Duyma Engellileri Seslere Karşı Uyaran Gözlük Aparatı
Peri adlı bu aparat, gözlüklere monte edilerek etraftaki sesleri dönüştürüp kullanıcıya görsel uyarılar veriyor. FPS* oyunlardaki, karakteriniz vurulduğunda ekranın gerekli yönünde yanan ışıklardan esinlenilerek üretilen Peri de sesin geldiği yönden görsel uyarı veriyor.
Peri’nin duyma sorunu olan ya da tamamen duyma engeli olan insanların farkındalığını arttırarak onların tehlikeli durumlardan kaçınmalarını sağlayabileceği düşünülüyor.
*FPS: (First Person Shooter) Oyunun kahramanının gözünden bakarak oynanan oyunlar.
Sosyal İnovasyon 15: Bilgisayarınızın İşlemci Gücünü Paylaşarak İhtiyacı Olanların Sosyal Kuruluşlara Yardım Edebilirsiniz
Bail Bloc adlı program, bilgisayarınızdaki ihtiyacınız olmayan işlemci gücünü kullanarak elde edilen gelir ile, kefalet ücretini ödeyemeyen insanlara yardım edilmesi için icat edildi.
Bail Bloc bilgisayarınızı kullanarak Monero adlı cryptocurrency* dijital para birimini üretiyor. Daha sonra Dolar’a çevirilen bu dijital para birimi gerekli yardım kuruluşlarına gönderiliyor. Bu sisteme dahil olmak için ise cryptocurrency ile ilgili bilgiye sahip olmanıza gerek yok. Tek yapmanız gereken programı bilgisayarınızda çalıştırmak.
*Cryptocurrency: Kripto (şifreli) para anlamına geliyor.
Sosyal İnovasyon 16: Çocuklara Görme Engelli Alfabesi Öğreten Oyun
Read Read adlı bu yenilikçi icat, görme engellilerin kendi başlarına görme engelliler alfabesi öğrenebilmelerini sağlıyor. Metal taşlar üzerine işlenmiş kabartma harflerden oluşan bu set, dokunurken harfleri ve üzerindeki kabartma noktaların sayısını sesli olarak okuyor. Bu sayede kullanıcılar öğrendikleri harfleri duyabiliyor.
Sosyal İnovasyon 17: Hava Basıncı İle Çalışan Tekerlekli Sandalye
Amerika Birleşik Devletleri’nin San Antonio eyaletindeki engelli dostu su parkı Morgan’s Inspiration Island, engelli çocuklar için bir tekerlekli sandalye tasarladı. Elektrikli sandalyelerin aksine rahatlıkla suya sokulabilen bu sandalye, Pittsburgh Üniversitesi ile ortak bir şekilde hava basıncı kullanılarak geliştirildi. Suda da çalışabilen PneuChair’in doldurulması ise sadece 10 dakika sürüyor.
Sosyal İnovasyon 18: Cinsiyet Ayrımı Gözetmeyen Eğitici Oyuncak
Sam adındaki bu matruşka oyuncak, her katmanında farklı bir cinsiyeti ve yönelimi göstererek çocukları eğitmeyi amaçlıyor. Kanadalı bir grup tarafından üretilen eğitici oyuncak, dünyanın ilk transeksüel oyuncağı. Yaratıcıları, bu oyuncak sayesinde hem çocukların hem de ailelerin cinsiyetler hakkında bilgi edinebileceğini umuyor.
Oyuncak ilk olarak Kickstarter sitesinde kampanyasını başlattı. E-kitap ve Sam’i tanıtmak için hazırlanan video’da oyuncakla birlikte sunuldu.
Sosyal İnovasyon 19: Düşük Gelirliler İçin Robot Avukat
DoNotPay adlı bu chatbot yasal işlemler için insanlara yardımcı olmak için geliştirildi. Chatbot göçmenlerin sığınma başvurularından, işyerindeki cinsel taciz şikayetlerine ve hatta şirketlerin sizfen faydalanmalarına karşı direnmeye kadar birçok farklı konuda hizmet sunuyor.
Sosyal İnovasyon 20: Kanser İçin Çığır Açıcı Gen Tedavisi
Kymriah, Novartis ilaç firması tarafından üretilen FDA onaylı kansere yönelik gen tedavisi ilacı. İlaç, CAR-T adı verilen yeni bir tedavi yöntemi kullanıyor. Bu yöntemde hastadan alınan kanserle savaşan T-hücreleri, genetik mühedislik ile düzenlenip tekrar hastaya veriliyor ve yıllarca kanserli hücrelerle savaşması sağlanıyor.
Başarılı sonuçlar veren bu tedavi yöntemi pek ucuz değil; hasta başına 475 bin Dolar yani yaklaşık 2,25 milyon Türk Lirası. Bu tedaviye 3 ay devam eden hastaların yüzde 83’ünün, kanserden kurtulduğu gözlemlendi.
Sosyal İnovasyon 21: Otomatik Göğüs Pompası
Willow giyilebilir göğüs pompası sessiz ve dokunmadan kullanılabiliyor. Sütyenin altında kullanılabilen pompalar, göğsünüzü sağarken sizin başka işler yapabilmenize olanak veriyor.
Sosyal İnovasyon 22: Kullanıcısının Ayağa Kalkmasını Sağlayan Tekerlekli Sandalye
Laddroller adlı bu tekerlekli sandalye, kullanıcısının ayağa kalkmasına yardım ediyor. Yunan mimar Dimitrios Petrotos tarafından tasarlanan Laddroller her türlü yol şartlarında kullanılabilen dört tekerlekli bir sandalye. Sandalye 13 prototipin ardından piyasaya çıkış için onay bekliyor.
Mutlaka okuyun: Engelliler İçin Yapılan En İyi İcatlar
Sosyal İnovasyon 23: Portatif Serum Askısı
IV-Walk adlı serum askısı sayesinde insanlar seruma bağlı olsalar bile rahatça hareket edebilecek. 19 yaşındayken lösemi tanısı konulan Alissa Rees, hastanede geçirdiği 2 yıl boyunca, haftalarca serum askısı ile gezmek zorunda kalmış. Rees bunun üzerine IV-Walk’u tasarladı.
Rees: IV-Walk sayesinde hareket edebilen hastalar daha hızlı iyileşiyor. Bunun yanı sıra ailenizin ve arkadaşlarınızın yanında sıradan bir serum askısı ile gezmek pek de keyifli bir şey değil. Uzun süre hastanede kalmak zorundaysanız iyi görünmek önem kazanır.
Sosyal İnovasyon 24: Güneş Enerjili Su Teslim Aracı
Watt-r, gelişmekte olan ülkelerde genellikle kadınların ve çocukların görevi olarak görülen, eve içme suyu getirmeyi kolaylaştırmak için tasarlandı. Halen tasarım aşamasında olan taşıyıcı, tek seferde 20 litrelik bir düzine su bidonunu güneş enerjisi ile taşıyabilecek.
Mutlaka okuyun: Susuz Banyo Yapmak Artık Mümkün!
Sosyal İnovasyon 25: Çocuğunuzla Birlikte Büyüyen Kıyafetler
Petit Pli adlı tasarımlar, çocuğunuz büyüdükçe genişlemesi için tasarlandı. Su geçirmez, hafif ve cinsiyetsiz olarak tasarlanan kıyafetler, 7 bedene kadar büyüyebiliyor. Bu ürünler sürdürülebilir olduğu için sadece çevreyi değil, aynı zamanda ailenin bütçesini de koruyor.
Mutlaka okuyun: Çocuklarla Beraber Büyüyen Giysi
Sosyal İnovasyon 26: Nike’dan Sporcu Türbanı
“Eğer vücudunuz varsa, sporcusunuz” mottosu ile yola çıkan Nike, profesyonel sporcu türbanını tanıttı. Nike, tek bir katmandan oluşan, nefes alabilen, esnek ve spor dalına göre uyarlanabilen türbanlar için profesyonel sporcular ile çalıştı.
Sosyal İnovasyon 27: Yasak Avcıları Takip Edebilmek İçin GPS’li Kaplumbağa Yumurtaları Kullanılacak
Kâr amacı gütmeyen vahşi yaşamı koruma organizasyonu Paso Pacifico’ya göre, Orta Amerika’daki nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağalarının yüzde 90’ı kaçak avcıların yumurtaları satmak için avlanması nedeni ile yok oldu. Örgüt bu nedenle InvestEGGator Sea Turtle Eggs adında 3 boyutlu yazıcı ile üretilmiş GPS vericiye sahip yumurtalar üreterek kaçak avcıları takip sistemi kurdu. Yetkililerle ortak çalışan örgüt, bu sayede vahşi hayatı korumayı amaçlıyor. Fikir şimdiden birçok ödülün de sahibi oldu.
