Duygusal zekanın (EQ) varlığı büyük kitlelere ilk kez tanıtıldığında bir tespitteki kayıp parçanın yerini doldurdu: ortalama IQ’ya sahip insanlar daha yüksek zekaya sahip insanlardan daha iyi performans sergiliyor. Bu gariplik IQ’nun tek başına başarının kaynağı olduğunu savunan varsayımlara ağır bir darbe indirdi. Duygusal zeka hepimizin içinde var olan fakat kavranamayan “bir şey” ve on yıllardır süren araştırmalar iş ve özel hayatlarında başarılı insanları diğer insanlardan ayırmada duygusal zekanın ayırt edici önemli bir faktör olduğu belirledi.
Duygusal zeka, duygusal farkındalık düzeyimiz ve duygularla başa çıkabilme becerimizdir. Duygusal zeka sayesinde hareketlerimize karar verir ve olumlu sonuçlar veren kararlar alırız. Duygusal zeka dört nitelikten oluşmaktadır ve bu nitelikler iki ana kabiliyet altında toplanır: kişisel yeterlilikler ve sosyal yeterlilikler.
Kişisel yeterlilikler, kişinin başkalarıyla olan ilişkilerinden ziyade daha kişisel olan “kendini tanıma” ve “kendini yönetme” yeteneklerini içinde barındırır. Kişisel yeterlilik kişinin duygularının farkında olma ve hareketlerini, eğilimlerini yönetme kabiliyetidir.
- Kendini tanıma, kendi duygularını tanımak ve duygularının düşünce ve davranışlarını nasıl etkilediğinin farkında olma kabiliyetidir.
- Kendini yönetme, dürtü ve davranışlarını kontrol altında tutabilmek, inisiyatif almak, değişen koşullara adapte olmaktır.
Sosyal yeterlilik, sosyal farkındalık ve ilişki yönetim becerilerinizden oluşur; sosyal yeterlilik bireyler arası ilişki kalitesini yükseltmek adına diğer insanların ruh halini, davranışlarını anlama kabiliyetidir.
- Sosyal farkındalık, diğer insanların duygularını, gereksinimlerini ve endişelerini anlayabilmektir.
- İlişki yönetimi, iyi ilişkiler geliştirmek ve sürdürmek içinduygularınızı farketme ve diğerlerinin duygularını kullanma becerinizdir.
Duygusal Zeka, IQ ve Kişilik Farklı Şeylerdir.
Duygusal zeka, normal zekanızdan (IQ) farklı olarak insan davranışının temel elementlerinden faydalanır. IQ ve duygusal zeka arasında bilinen bir bağlantı bulunmamaktadır. Bu nedenle birisinin zekasını duygusal zekayı baz alarak ölçmek mümkün değil. Zeka (IQ) kişinin öğrenme yeteneğidir ve kişinin 50 yaşındaki öğrenme yeteneği ile 15 yaşındaki öğrenme yeteneği aynıdır. Diğer yandan duygusal zeka deneyim yoluyla elde edilen ya da geliştirilen kabiliyetler bütünüdür. Bazı insanlar diğer insanlara kıyasla duygusal olarak doğuştan daha zeki olsalar da herkes duygusal zekasını kolaylıkla geliştirebilir.
Kişilik ise bireyi tanımlayan değişmez “tarz” dır, başka bir deyişle puzzle’ın son parçasıdır. IQ gibi kişilik de, duygusal zekayı öngörmek için kullanılamaz. IQ, duygusal zeka ve kişilik kendi içlerinde eşsiz yapılardır ve bireyi birey yapan özelliklerin temelini oluştururlar.
Duygusal Zeka Hareketlerimiz İle Bağlantılıdır.
Size bir soru: sizce duygusal zekanın profesyonel başarınızdaki etkisi ne kadardır? Cevap basit: çok fazla! Şirketlere duygusal zeka alanında değerlendirme desteği sunan TalentSmart yaptığı bir araştırmada duygusal zeka ve önemli 33 iş becerisini test etmiş ve sonuç olarak duygusal zekanın çalışma performansının güçlü bir belirleyicisi olduğunu saptamıştır.
Bütün iş kollarındaki başarının %58’nin duygusal zeka kaynaklı olduğu ortaya çıkmıştır.
Kısacası duygusal zeka sizin becerilerinizin ve davranışlarınızın temelini oluşturarak her yaptığınız, her söylediğiniz şeyi etkiliyor.
Araştırmada test edilen çalışanlardan çok başarılı olanların %90’nın yüksek duygusal zekaya sahip olduğu farkedilmiş. Diğer yandan kötü performans sergileyen çalışanların ise yalnızca %20’sinin yüksek duygusal zekaya sahip olduğu ortaya çıkmış. Elbette duygusal zekası yüksek olmayan biri de iş hayatında iyi bir performans gösterebilir ancak araştırmalara ve verilere göre bu şans çok düşük.
Doğal olarak duygusal zekası yüksek kişiler duygusal zekası düşük kişilere göre daha çok para kazanıyorlar – duygusal zekası düşük insanlara oranla yılda ortalama olarak 29.000 dolar daha fazla kazanıyorlar. Duygusal zeka ve kazanç arasındaki ilişki o kadar net ki duygusal zekadaki 0.1’lik bir artış kişinin yıllık kazancına 1.300 dolar ekliyor. Bu bahsettiğimiz veriler dünyanın dört bir yanından her seviyedeki ve her endüstrideki insanlar incelenerek elde edilmiş veriler. Duygusal zeka ve çalışma performansı birbirine o kadar bağlı ki duygusal zeka seviyesinin ve alınan maaşın birbiri ile alakalı olmadığı bir iş bulunamadı.
Duygusal Zeka Geliştirilebilir
Duygusal ve mantıksal “beyninizin” arasındaki ilişki duygusal zekanın fiziksel kaynağıdır. Duygusal zeka beyinde omurilikte başlar. Hareketleriniz ile ilgili mantıklı düşünebilmek için birincil duygularınızın (birincil duygular diğer adıyla erken duygular, doğuştan var olan ve hayatta kalmada önemli rol oynayan duygulardır; bu duygulara zehirli bir yılan gördüğünüzde ya da size doğru koşan saldırgan bir köpeği gördüğünüzde hissettikleriniz örnek olarak verilebilir ) omurilikten başlayarak beyninizin ön lobuna doğru hareket etmesi gerekir. Fakat bu birincil duygularınız öncelikle duyguların üretildiği limbik sistemden geçmelidirler. Dolayısıyla,mantıksal zihnimiz devreye girmeden önce olaylara karşı duygusal bir reaksiyon gösteririz. Duygusal zeka için beyindeki mantıksal ve duygusal merkezler arasında etkili bir iletişim gereklidir.
“Beyin esnekliği” nörologların beynin değişme yeteneğini tanımlamak için kullandığı bir terimdir. Yeni bilgiler ve beceriler öğrendiğimizde beyinimiz yeni bağlantılar oluşturur. Beyin hücreleriniz kazanılan yeni becerilerin etkinliğini hızlandırmak için de kademeli olarak bu bağlantıların sayısını artırır.
Duygusal zekanızı artırmak için kullandığınız taktikler, mantıksal ve duygusal merkezler arasında bulunan milyarlarca mikroskopik boyuttaki nöronun tıpkı bir ağaç gibi dallanıp budaklanarak diğer hücrelerlerle yeni bağlar kurmasını sağlar. Öyle ki tek bir hücre çevresindeki 15,000 hücre ile bağ kurabilir. Bu reaksiyon zinciri sayesinde bireyin gelecekte yeni öğrendiği davranışı eyleme dökmesi daha da kolaylaşır. Beyninizi, duygusal zeka taktikleri ile devamlı eğiterek duygusal zekaya bağlı davranışlar alışkanlık halini alır.
Duygusal Zekaya Sahip Olmadığınızın 11 Belirtisi
On yıllarca süren araştırmalar, duygusal zekanın yıldız performansları diğer performanslardan farklı kılan kritik bir faktör olduğunu işaret ediyor. Bağlantı o kadar kuvvetli ki zirvedeki sanatçıların %90’ı yüksek duygusal zekaya sahip.
“Duygusal zeka, çok zeki ve başarılı olup sosyal hayatlarında başarısız olan insanlarda nadiren bulunur, fakat benim deneyimlerime göre bir lider yaratmada duygusal zeka çok daha önemli. Bu durumu göz ardı edemezsiniz.” — Jack Welch
Duygusal zeka hepimizde olan fakat farkına çok az vardığımız “bir şey”. Duygusal zeka davranışlarımızı nasıl idare ettiğimizi, sosyal anlaşmazlıkların icabına nasıl baktığımızı ve olumlu sonuçlar almak için ne gibi kararlar alacağımızı belirler.
EQ’nun bu kadar önemli olmasına rağmen kavranması zor olan doğası, duygusal zekaya ne kadar sahip olduğunuzu ve duygusal zekaya sahip değilseniz geliştirmek için neler yapmanız gerektiğinizi anlamanızı zorlaştırıyor. Duygusal Zeka 2.0 kitabı ile gelen testler gibi bilimsel olarak onaylanmış testleri çözebilirsiniz.
Maalesef, kaliteli (bilimsel olarak onaylanmış) EQ testleri ücretsiz değil. Bu yüzden, düşük EQ’ya işaret eden davranışları belirlemek için TalentSmart’ın milyonlarca insan üzerinde yaptığı testleri inceledik. Bu davranışlar kaçınmak isteyeceğiniz türden davranışlar.
1. Kolayca Strese Giriyorsanız
Duygularınızı içinize attığınızda bu duygular birikip gerginlik, stres ve endişeye dönüşebilir. Gereğini yapmayıp içinize attığınız duygular zihninizi ve bedeninizi yorar. Duygusal zeka becerileriniz, olaylar gelişmeden önce zorlu durumları fark edip zorlu durumların üstesinden gelmenizi sağlayarak stresi daha kontrol edebilir hale getirir.
Duygusal zeka becerilerini kullanmakta başarısız olan insanlar ise tam tersi olan ruh halini kontrol edemeyen bir bireye dönüşürler. Bu tür insanların endişe, depresyon, madde bağımlılığı ve intihar düşüncesi gibi durumlarla karşılaşma ihtimalleri diğer insanlardan 2 kat daha fazladır.
2. Otoritenizi kabul ettirme konusunda zorlanıyorsanız
Yüksek EQ’lu insanlar davranışlarını, empatiyi ve kibarlığı kendi otoritesini kurma ve sınırları belirleme yetenekleriyle dengelerler. Bu nazik ve anlayışlı davranışlar anlaşmazlıkları çözmek için idealdir. İki insan anlaşamadığında pasif ya da agresif davranışlar sergilemeye yatkındırlar. Duygusal açıdan zeki olan insanlar, akıl süzgecinden geçirilmemiş tepkilerden uzak kalarak bu gibi olaylarda aklı başında ve kendinden emin bir şekilde kalabilirler. Bu durum duygusal olarak zeki olan insanların, kendilerine düşman edinmeden zor, geçimsiz ve çevresine zararlı insanları etkisiz hale getirmelerini sağlar.
3. Kısıtlı bir duygusal kelime dağarcığınız varsa
Her insan duyguları deneyimler fakat çok azı içinde bulunduğu duyguyu doğru olarak aktarabilir. Araştırmalarımız insanların sadece %36’sının bunu gerçekleştirebildiğini gösteriyor. Bu sayı fazlasıyla sorun içeren bir sayı çünkü etiketsiz kalan duygular çoğunlukla yanlış anlaşılıyor ki bu durum mantık dışı seçimlere ve zarar verici eylemlere yol açıyor. EQ’su yüksek insanlar duygularını denetimi altına alabilir çünkü duygularını anlayabilirler ve geniş kapsamlı duygusal kelime dağarcığı kullanırlar. Çoğu insan kendisini “kötü” hissettiğini söylerken duygusal açıdan zeki olan insan nokta atışı yaparak “asabi”, “yılmış”, “haksızlığa uğramış” ya da “endişeli” gibi kelimelerle nasıl hissettiklerini tam olarak anlatırlar. Kelime seçiminiz ne kadar özel olursa neler hissettiğinize, ona neyin sebep olduğuna ve o konuda neler yapmanız gerektiğine dair daha iyi bir fikir sahibi olursunuz.
4. Çok çabuk varsayımlarda bulunuyor ve onları kıyasıya savunuyorsanız
EQ’ya sahip olmayan insanlar çok hızlı şekilde bir karara varırlar ve doğrulama sapmasına yenik düşerler. Bu durum kendi düşüncelerini destekleyen kanıtları toplayarak aksini kanıtlayan her kanıtı göz ardı ettikleri anlamına gelir. Çoğu zaman bu çabalarını desteklemek için bıktırana kadar tartışırlar. Bu durum özellikle liderler için tehlikelidir çünkü onların verecekleri kararlar bütün takımın stratejisi olacaktır. Duygusal açıdan zeki olan insanlar düşüncelerinin yavaş yavaş gelişmesini sağlarlar. Çünkü ilk tepkilerin duygulardan kaynaklandığını bilirler. Bu insanlar düşüncelerine; gelişmesi, muhtemel sonuçları ve karşıt savları ortaya koyması için zaman tanırlar. Daha sonra, kitlesinin ihtiyaçları ve düşüncelerini göz önünde bulundurarak en etkili şekilde geliştirdikleri fikirleri ile iletişime geçerler.
5. İnsanlara garez besliyorsanız
Birisine garez beslediğiniz zaman gelen olumsuz duygular stresin birer tepkisidir. Sadece bu olay hakkında düşünmek bile vücudunuzu, sizi ayağa kalkıp savaşmaya zorlayan veya bir tehditle karşılaştığında arkana bakmadan kaç diyen hayatta kalma mekanizması “savaş ya da kaç” moduna sokar. Bir tehdit an meselesi ise bu tepki hayatta kalmanız için gereklidir. Fakat bu tehdit geçmiş ise o stresi üzerinden atamamak vücudunuzda tahribata neden olur ve zaman içerisinde sağlık üzerinde yıkıcı etkiler yaratabilir. Aslında Emory Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, stresi üzerinden atamamanın yüksek kan basıncına ve kalp hastalıklarına neden olduğunu bulmuşlardır. Garez beslemeniz stresi üzerinden atamamanız demektir ve duygusal açıdan zeki olan insanlar bu durumdan ne pahasına olursa olsun kaçınmaları gerektiğini bilirler. Garez beslememek sadece iyi hissetmenizi sağlamaz aynı zamanda sağlığınızın iyileşmesine de yardımcı olur.
6. Hataları unutamıyorsanız
Duygusal açıdan zeki olan insanlar kendileriyle hatalar arasına mesafe koyarlar. Hatalara güvenli sayılacak kadar uzak fakat ders çıkaracak kadar yakın kalarak bu insanlar gelecek başarılara odaklanabiliyorler. Bu durum, bir yere saplanıp kalmak ve daha sonra hatırlayıp yola devam edebilmek için yüksek derecede öz farkındalık gerektirir. Hatalarınızı tamamen unutmak sizin aynı hatalara tekrar düşmenize neden olurken hatalarınıza uzun süre saplanıp kalmak da sizi endişeli ve çekingen yapar. Dengeyi sağlamak konusunda anahtar nokta başarısızlıkları gelişime çevirme yeteneğinizdir. Bu durum düştüğünüzde her zaman doğru şekilde ayağa kalkmayı alışkanlık haline getirmenizi sağlar.
Mutlaka okuyun: Hatalardan Ders Çıkarmak
7. Çoğu zaman yanlış anlaşıldığınızı hissediyorsanız
Duygusal zekaya sahip değilseniz insanlarla nasıl karşı karşıya geldiğinizi anlamanız biraz zordur. Yanlış anlaşıldığınızı düşünüyorsunuz çünkü mesajınızı insanların anlayacağı şekilde iletmiyorsunuz. Alıştırmalar yapsalar da duygusal açıdan zeki olan insanlar her düşünceyi karşıya kusursuz şekilde aktaramayacaklarının farkındadırlar. İnsanların onların neler dediğini anlamadığını yakalarlar, konuyu ele alış biçimlerini değiştirirler ve düşünceyi anlayabilecekleri şekilde yeniden iletişime geçerler.
8. Sizi sinirlendiren şeylerin farkında değilseniz
Herkesi sinir eden şeyler vardır. Bunlar genellikle insanları sinirlendiren ve fevri hareket etmelerine yol açan durumlar veya insanlardır. Duygusal açıdan zeki insanlar kendilerini sinir eden şeyleri bildikleri için bunlardan sürekli olarak kaçınırlar.
9. Öfkelenmiyorsanız
Duygusal zekanın saygılı veya kibar olmakla bir alakası yoktur. Duygusal zeka, en iyi sonuçlara varabilmek için duygularınızı idare edebilmenizdir. Bu durum, bazen insanlara sinirli, üzgün veya bıkkın olduğunuzu göstermeniz demektir. Duygularınızı sürekli olarak mutluluk ve pozitiflik ile gizlemek gerçek ve verimli bir şey değildir. Duygusal açıdan zeki olan insanlar, olumsuz ve olumlu duyguları uygun durumlarda kasıtlı olarak kullanırlar.
10. Nasıl hissettiğiniz konusunda başka insanları suçluyorsanız
Duygular kendi içinizden gelir. Nasıl hissettiğiniz konusunu başkalarının eylemlerine bağlamak kolay ve cazip gelse de duygularınızın sorumluluğunu sizin almanız gerekir. Hiç kimse istemediğiniz bir duyguyu hissetmenize neden olamaz. Aksini düşünmek ise sizi bir yere götürmez.
11. Kolayca güceniyorsanız
Kim olduğunuzu iyi kavramışsanız birisinin sizi kızdıracak bir şey söylemesi ya da bir şey yapması kolay değildir. Duygusal açıdan zeki olan insanlar öz güven sahibi ve açık fikirli insanlardır. Bu durum onları oldukça vurdumduymaz yapar. Kendinizle dalga geçebilirsiniz ya da başkalarının sizinle dalga geçmesine izin verebilirsiniz çünkü mizah ile hakaret arasındaki ayrımın farkındasınızdır.
Hepsini bir araya getirirsek
IQ’nuzun aksine EQ’nuz bir hayli şekilldirilebilir. Yeni belli davranışları tekrarlayarak duygusal zekanızı geliştirdiğinizde beyniniz bu davranışları alışkanlık haline getirecek yollar yaratır. Beyniniz bu yeni davranışların kullanımlarını pekiştirdikçe eski ve yok edici davranışlarla bağlantıları koparır. Çok geçmeden farkında bile olmadan çevrenize duygusal zekanız ile karşılık vermeye başlarsınız.
