İki Hollandalı tasarımcı, Amsterdam’daki parklara ne kadar çok sigara izmariti atıldığını gördükten sonra kargaları sigara izmaritlerini toplamak için eğitmek gibi alışılmadık bir fikir geliştirdi.
Endüstriyel tasarımcılar Ruben van der Vleuten ve Bob Spikman, ilk olarak sokakları sigara izmaritlerinden temizlemek için robotlar kullanmayı düşündüler; fakat bisikletler ve yayalardan kaçınırken yerlerdeki sigara izmaritlerini en kuytu köşeden bile toplayabilmeleri için gerekli olan karışık programlama gibi bir dizi zorlukla karşılaştılar. Bu yüzden tüm dikkatlerini kentsel alanlardaki en bol kaynaklardan birine çevirdiler: kuşlara… Güvercinler, dünya üzerindeki her şehirde bulunduklarından, ilk tercihleriydi ama yapılan araştırmalara göre onları eğitmek çok zor olurdu. Güvercin yerine yine şehirlerde sıkça bulunan ve güvercinden çok daha zeki olan bir kuş türüne yöneldiler: kargalara…
Yapılan araştırmalarda kargalar, gezegenimiz üzerinde yaşayan en zeki canlı türlerinden biri olarak saptanmıştır ve nedensellik algıları onlara plan yapma, tasarlama ve eşyaları amaçlarına uygun şekilde kullanma yetisi veriyor. Çevrelerini gözlemleyerek ve insanları onlara yardım etme doğrultusunda manipüle ederek birçok şeyi öğrenebiliyorlar. Bazıları nesneleri sayabilmeyi bile başarıyor.
Kargaların ortalama zeka seviyesi şempanzelerle eşit, bu yüzden Ruben ve Bob’un düşündükleri bu proje için en uygun adaylar kargalardı.
İki tasarımcı, atılmış sigara izmaritlerini temizlemek için kargaları eğitmek istiyorlardı; ancak Joshua Klein’in bir projesi olan Crow Box’u keşfedinceye kadar bunu nasıl yapacaklarını bilemiyorlardı. Klein, kargaları yerden bozuk para alıp fıstıkla değiştirmeleri için eğiten bir makine icat etmişti. Klein, eğer kargaları bunu yapmak için eğitilebiliyorlarsa sigara izmariti toplamak için de eğitilebilirlerdi.
Ruben van der Vleuten bir röportajında: “Yapmak istediğimiz şey, kargaların yiyeceği sigara izmaritiyle eşleştirmesi.” diyor. Bunu başarabilmek için de Joshua Klein tarafından düşünülen ve denenen dört adımlık bir süreç izlemeyi planladılar. İlk adım, kargaya makine içerisindeki tepside bir ödül ve sigara izmariti sunmak: Bu, kuşun daha fazla yiyecek için geri gelme isteği sayesinde izmaritle yemeği ilişkilendirmesine yardımcı oluyor.
İkinci adımda, yemeği alıp sadece karga Crow Box’a yaklaştığında koymak var: Bu, karganın makinenin işleyişini anlamasına yardımcı oluyor. Üçüncü adım sırasında, karga Crow Box’un belirli hareketlere cevap verdiğini öğrendiği için yemek tepsiden kaldırılıyor ve sadece sigara izmariti bırakılıyor. Bu çok önemli adım sırasında, yemeğin sürekli orada olmasına alışmış olan karga, yemeği bulabilmek için etrafı gagalamaya başlıyor ve sonunda sigara izmaritini makinenin haznesine itip yemeğin düşmesine sebep oluyor.
“Dördüncü adım, insanların dahil olduğu tek adım. Karga üçüncü adımı öğrenmeye başladığı zaman, bir insan makinenin etrafına birkaç düzine sigara izmariti atıyor. Artık karga o izmaritleri alıp makinede yemekle değiştirebileceğini keşfetmek zorunda.” Sistemin nasıl işlediğini öğrendikten sonra, kargalar doğada sigara izmariti aramaya başlayacak ve onları Crow Box makinesinde lezzetli ödüllerle değiştirecek.
Toksin dolu sigara izmaritlerinin kargaları kötü etkileyip etkilemeyeceği sorulduğunda, Hollandalı ikili çok iyimser bir cevap veriyor: ” Sigaranın doğadaki etkisi çok büyük ancak kargaların izmaritle kısa süre temas etmeleri etkinin en düşük seviyede olmasını sağlıyor. Makineyi, eğitilen kargaların sayısını sınırlandırmak için düzenleyebiliriz; fakat konu hakkında hala çok kapsamlı bir araştırma yapmamız gerekiyor. Çünkü eğer kargalar için kötü etkileri olduğu ortaya çıkarsa başka bir çözüm aramak zorundayız.”
Bu girişim projesi, bazı insanlara aptalca gelse dedünyaca ünlü corvid(karga, alakarga, saksağan ve kuzgun türlerini içeren bir ötücü kuş ailesi) uzmanı Profesör John Marzluff, bunun gerçekten işe yarayabileceğini düşünüyor.
Marzluff: “Kargaların bunu yapmayı öğrenebileceğinden eminim. Davranışları karşısında ödüllendirildikleri zaman çok çabuk öğrenirler. Kargaların başka bir yerde sigaraları topladıklarıyla ilgili hikayeler duydum ve bir amaçları olabilir mi diye merak ettim. Evcil kargalar sıklıkla sahiplerinin sigarasını çalar, Hindistan ev kargaları da gagalarında sigarayla fotoğraflandı. Ama neden? Belki ağzımıza koyduğumuzu gördükleri için, izmaritleri de potansiyel yiyecek kaynakları olarak düşünüyorlardır. Belki de diğer bazı kuşların yaptığı gibi kullanılmış filtreleri yuvalarında böcek ilacı olarak kullanmak için alıyorlardır. Bu yüzden evet, yapabilirler.” diyor.
Ancak Marzluff, projenin ne kadar etik olduğunu da sorgulamamız gerektiğini ifade ediyor: “Kargaları bizim kirli işlerimizi yapmaları için köleleştirmeli miyiz? Bana göre bu sorunun cevabı hayır. Kargaların yaşamaları gereken hayatları var ve biz onları bizim için çalışmaya zorlamaktansa, onları doğal hayatlarında özgür bırakmalıyız. İzmarit toplamak için bir makine tasarlamak, geri dönüşebilen izmaritler icat etmek ya da daha iyisi sigara içen türdeşlerimizi çöplerini toplamaları konusunda eğitmemiz daha etik olacaktır.”
Bob ve Ruben yine de hala planlarına devam etmeyi düşünüyor ve yabani kargaları sigara izmaritlerini toplamak için eğitmenin ne kadar süreceğini görmek adına yapacakları ciddi deneylerine sermaye arıyorlar. Etik sorulara rağmen iki girişimci, projelerinin hiç olmazsa sigara izmaritleri tarafından kaynaklanan çevresel problemler hakkında bir tartışma başlatacağını söylüyorlar.
Veriler, her yıl içtiğimiz 6 trilyon sigaranın üçte ikisinin çevreye atıldığını gösteriyor. Bu rakamların büyüklüğünü anlamak isterseniz; yaklaşık 4 trilyon sigara izmariti 2.5 milyon olimpik havuzu doldurmaya yetiyor.
