Tamamen kendi çabalarımla kurduğum ve büyüttüğüm şirketim battığında elinden horoz şekeri alınmış bir çocuk gibi hissetmiştim. Aniden kendimi “neden?” ve “ya şöyle olsaydı?” sorularıyla boğuşurken buldum. Bir yemek işletmesi kurmak üzerine edindiğim beş yıllık tecrübe bana unutulmaz dersler verdi, ama ne yazık ki bu dersleri almakta çok geciktim.
Şundan eminim ki, eğer aşağıdaki ilkeleri baz alsaydım şirketim yerel bir markadan çok daha fazlası olabilirdi:
Batmaktan Kurtulmanın Yolları
1) Gururunuzu Gözden Çıkarın
Şirketimi dışarıdan bir yatırımcıyla paylaşmak için fazla kibirli davrandım. Şirketimin %80’i için 400.000TL’lik bir teklif aldım. O zaman, partnerimle kurduğumuz her şeyi satıyormuşum gibi geldi bana. Bugün, şirketim inaktif ve keşfedilmemiş bir durumda. Eğer şu anda bana, başarılı bir şirkette %10 ortaklık mı yoksa batmış bir şirkette yarı yarıya ortaklık mı tercih edeceğimi sorsanız, ilkini tercih ederim. Elbette hissedeki eşitlikten vazgeçmek bazı riskleri de beraberinde getiriyor, ama acele etmeden biraz düşünün. Yani, şirketin tamamının sizin avuçlarınızda olmasının en iyi şey olduğunu sanmayın.
2) Küçük Başlamak Bela Olabilir
Küçük başlamak en mantıklı yaklaşım gibi göründü. Fikrimizi kira, ekipman ve reklam dahil 30.000 TL’ye sığdırarak tasarladık. Planımız yavaşça büyümek ve kazancımızla daha büyük bir işletme haline gelmekti, ama gerçek hayatta, büyük kârlar elde etmeye yeterli olmayan bir alan, yorulana kadar su üstünde durup yorulunca da batmaya benziyor. Kirası uygun küçük bir yer başta mükemmel göründü, ta ki büyüme kat etmek için ihtiyacımız olan üretim ve oturacak yer kapasitesi bakımından yoksun olduğumuzu fark edene kadar. İstikrarlı bir işletmeydik, ama üretim kapasitesini artıracak fırsatlardan yoksunduk. Daha baştan çuvallamıştık.
3) Konumunuzu Dikkatli Seçin
Başlangıçta, İstanbul yeni bir yemek işletmesine başlamak için şahane bir yer gibiydi. Çok sayıda insan, büyük medya ağlarına erişim, turist trafiği, milyonlarca gıda merkezli yöre sakini ve yeni yerler açmak için pek çok boş mekan gibi cazibeleri vardı. Ne var ki, İstanbul’daki kiraların çok pahalı olmasından dolayı, büyümeyi sürdürecek bir iş yeri açmak zor. Starbucks bile çizgisini aşağı çekti. Konseptini değiştirerek daha küçük ve daha verimli yerlere odaklandı.
Kira, büyümemize engel olan nedenlerden sadece bir tanesiydi. İşe personel alma, işletmemizin en büyük problemi haline geldi. Elemanlarımın basit ihtiyaçlarını karşılayacak ücretlerini bile ödeyemezken, işletmemin faydalı işçileri cezbetmesini ve elinde tutmasını nasıl bekleyebilirim ki?
Yemek şirketimi memleketim Sivas’ta açma düşüncesi, İstanbul’da açma düşüncesi kadar heyecan verici değildi. Ama ciddi şekilde gözden geçirmem gereken bir fikirdi. Kabullenmesi zor, ama büyük bir şehirdeki işletmeyi yürütmenin maliyeti, küçük bir şehirde kazanabileceğiniz parayı elde etmenizi imkansız kılabiliyor.
4) Alt Çizginizi Yukarı Çekmek İçin Yeni Yollar Keşfedin
Biz şirketi kurduğumuzda, alkol orijinal planın bir parçası değildi, tamamiyle gıda ağırlık bir konseptimiz vardı. Yatırımcılar için kafamızda hesaplamalar yapmaya başlayana dek, daha yüksek kâra giden yolun alkol ruhsatından geçtiğinin farkına varamadık. Gerçek şu ki, alkol rafta kalıcı ve kâr oranı da oldukça yüksek; yemek ise tam tersi. Farklı yerlerde şubeler açmayı düşünürken danıştığımız bazı restaurant sahipleri de, bir gıda işletmesinde alkolün önemini tekrar vurguladılar.
Bu planlardan hiçbirini kullanamayacak durumdayken öğrendiğimiz ders çok önemliydi: Bir işletme sahibi olarak, her zaman alt çizginizi yukarılara çekmek için yeni yollar arıyor olmalısınız.
5) Büyümek İçin Size İhtiyacı Olan Ama Siz Olmadan da İşleyen Bir İş Kurun
Hayatta her şey düşündüğünüz gibi gitmeyebilir. Özellikle söz konusu kendi sağlığınız olduğunda. Örneğin ben boynumda bir fıtık problemi olduğundan habersizdim ve ameliyat olmaktan başka seçeneğim yoktu. İşletme planıma dahil olmayan şey de buydu: şirketim bensiz idare etmek zorundaydı. Ama işler bensiz iyi gitmedi. Kendi işletmemi sıfırdan kurmak için çok zaman harcamıştım, bensiz ayakta kalamayan bir işletme.
6) Hayat Arkadaşınızla İş Kurmayın
İş ve zevk arasında inkar edilemez ve geri dönülemez bir çizgi vardır. Evdeki bir kavga sizinle birlikte iş yerine taşınabilir ve bizim durumumuzda da olduğu gibi sonu bir ayrılıkla biter. Kız arkadaşım ve ben ayrıldık, ama iş ilişkilerimize devam ettik. Bu da bizi derinden ve kötü etkiledi.
En zor kısmı, aynı işi bu halde yürütmeye devam edemeyeceğimizi kabullenmek oldu. Ne o ne de ben işletmeye yalnız devam etmek istiyorduk ve melek yatırımcılar da bizim umduğumuz gibi sıraya dizilmiyorlardı. Şirketimizin artık sonu gelmişti.
İlk gününden son gününe, çetin bir yol olmasına rağmen, hiçbir şey için pişmanlık duymuyorum. Bir işletme yönetmekle ilgili çok az şey bilen ben, ürkek ve amatör bir girişimci olarak başladım. Aama sonrasında anlayışlı bir iş yeri sahibi ve deneyimli bir girişimci oldum. Hataların güzel yanı da bu. Eğer onlardan ders çıkarırsanız, daha iyisini yaratırken asla başarısız olmazsınız.
