Maaşınızı veya harçlığınızı alır almaz harcayıp bitiriyor musunuz? Bir kez harcamaya başladınız mı durmak çok zor olabilir. Ama har vurup harman savurdukça birikimlerinizi sıfırlayıp kendinizi bir yığın borcun içinde bulabilirsiniz.
Para harcarken için kendinize hakim olmak zor olsa da doğru bir yaklaşımla bu mümkün. Üstelik biraz birikim yapmayı bile başarabilirsiniz.
Çok para harcamanın önüne geçmek isteyenlere özel hazırladığımız yazımızı 3 bölümde kaleme aldık.
Bölüm 1: Harcama alışkanlıklarınızı incelemek
1.Her ay düzenli olarak para harcadığınız şeyleri, aktiviteleri, zevklerinizi bir gözden geçirin. Belki dışarda yemeyi çok seviyor olabilirsiniz, belki ayakkabı tutkunuz vardır veya belki güzellik dergilerine abone olmaktan kendinizi alamıyorsunuzdur. Paranız yettiği sürece maddesel zevklerle mutlu olmakta problem yok. Her ay düzenli olarak para harcamaktan keyif aldığınız objelerin ve aktivitelerin listesini yapın. Bunları keyfi masraflar olarak tanımlayın.
Kendinize şunu sorun: Keyfi masraflarım için çok mu fazla para harcıyorum? Kira, faturalar ve bunun gibi her ay zorunlu olarak para ayırdığımız sabit giderlerin aksine, keyfi harcamaları kısmak çok daha kolay.
2. Son üç aydaki harcamalarınızı detaylı bir şekilde gözden geçirin. Kredi kartı ekstrenizle birlikte nakit harcamalarınızı içeren hesap özetinizi inceleyin ve paranız nereye gidiyor bir bakın. Ufak masrafları bile atlamayın. Mesela posta giderleri, içtiğiniz kahve, koşturmaca arasında yediğiniz bir sandviç gibi detayları da dahil edin.
- Bir haftada veya bir ayda o kadar çok para nerelere gidiyormuş şaşıracaksınız.
- Eğer mümkünse bütün bir yılı kapsayan verilere bakın. Mali danışmanların çoğu tavisyede bulunmadan evvel bütün yılı kapsayan raporları inceler.
- Keyfi harcamalar maaşınızın veya harçlığınızın büyük bölümünü kaplıyor olabilir. Bunları kaydetmek bütçenizi nerelerden kısacağınıza dair size fikir verir.
- Zorunlu ihtiyaç ve keyfi giderleri not edin. Hangisi ağır basıyor görün. (Örneğin: cafede içtiğiniz birkaç kahve ile market alışverişlerinizi kıyaslayın)
- Keyfi masraflarınızın ve zorunlu giderlerinizin yüzdelerini hesaplayın. Zorunlu sabit giderler her ay mecburen cepten çıkar ama keyfi giderler değişkendir.
3. Fişlerinizi atmayın. Günlük harcamalarınızın hesabını tutmak için iyi bir yöntemdir. Fişlerinizi atmaktansa hepsini saklayın ki, dışarda yediğiniz yemeklere veya yaptığınız alışverişlere ne kadar para harcadığınızı bilin. Bu sayede ay sonunda fazla açılmışsanız, ne zaman ve nerde bütçeyi aştığınızı tam olarak tespit etmeniz kolaylaşır.
Nakit para vermek yerine mümkün olduğunca kredi kartı ve atm kartı kullanmaya çalışın ki masrafları takip etmek kolay olsun. Mümkünse kredi kartı dönem borcunuzu her ay düzenli olarak ödeyin.
4. Bütçe planlaması yapan bir program kullanın. Bütçe planlayan programlar yıllık masraflarınızı ve yıllık tahmini gelirinizi hesaplar. Daha sonra bütçenizi aşmadan harcamalarınızı kontrol etmenize yardımcı olur.
- Kendinize sorun: Kazandığımdan daha fazla mı para harcıyorum? Eğer her ay kiranızı ödemek için birikim hesabınızdaki paradan biraz alıyorsanız veya her keyfi alışverişe çıktığınızda kredi kartı ile ödeme yapıyorsanız kazandığınızdan daha fazla harcıyorsunuz demektir. Bu davranışlar hem birikimlerinizi eritir hem de borçlarınızı büyütür. Bu yüzden kendinize dürüst olun ve her ay yalnızca kazancınız kadar para harcadığınızdan emin olun. Bunu da ancak aylık gelir-gider hesabı yaparak başarabilirsiniz.
- Akıllı telefonunuza bütçe uygulamaları indirin ve harcadığınız her kuruşu anında bu uygulamaya kaydedin. Bu şekilde harcamalarınızın günlük hesabını tutabilirsiniz.
Bölüm 2: Harcama alışkanlıklarınızı düzeltmek
1.Kendinize bir bütçe belirleyin ve bu bütçeye sadık kalın. Aylık temel masraflarınızın ne kadar tuttuğunu belirleyin ki cebinizde olmayan bir para harcamayasınız. Temel masraflar aşağıdaki gibi olabilir:
- Kira ve faturalar: Yaşam tarzınıza göre bu masrafları ev arkadaşınız veya sevgilinizle paylaşıyor olabilirsiniz. Isınma ve elektrik giderleri de aylık masrafınıza dahil olabilir.
- Ulaşım: Her gün işe nasıl gidiyorsunuz? Yürüyerek mi, bisikletle mi, otobüsle mi, araç paylaşarak mı?
- Yemek: Haftalık ortalama yemek masrafınızı da hesaba katın.
- Sağlık hizmetleri: Hastalık veya kaza gibi durumlar için sağlık sigortanızın olması gerekir. Gerektiğinde cepten ödemek, sigortalı olmaktan çok daha pahalıya çıkar. En uygun sigorta koşulları sağlayan şirketleri bulmak için internette bir araştırma yapın.
- Diğer masraflar: Eğer evcil hayvan besliyorsanız aylık mama masrafını hesaplamalısınız. Eğer sevgilinizle beraber ayda bir gece eğlenmeye çıkıyorsanız bunu da masrafa dahil edin. Aklınıza gelen bütün masrafların açıklamasını da yapın ki paranın nereye gittiğini fark etmeden çar çur etmeyin.
- Eğer ödemekte olduğunuz borçlarınız varsa borç taksitlerini de temel masraflar hanesine yazın.
2. Ne istediğinizi bilerek alışverişe çıkın. Bir amaç doğrultusunda alışveriş yapmak şöyle olur; örneğin iyice yıpranmış bir çift çorabın yerine yenisini almak veya tamamen bozulmuş cep telefonunuzu değiştirmek gibi. Amaca yönelik olarak alışveriş yaparsanız, düşünmeden gereksiz şeyler satın almazsanız. Asıl gerekli olan şeylere odaklanmak, net bir bütçeyle alışverişi tamamlamanıza imkan verir.
- Gıda alışverişi yaparken, tariflere önceden göz atıp bir alışveriş listesi yapın. Böylece markete gittiğinizde listeye bağlı kalır ve hangi üründen ne kadar almanız gerektiğini bilirsiniz.
- Eğer listeye bağlı kalmakta zorlanıyorsanız internetten alışveriş yapmayı deneyin. Online alışveriş sepetinizdeki ürünlerin kaç lira tuttuğunu görüp harcayacağınız paranın farkına varabilirsiniz.
3.İndirim zamanı kendinizi kaybetmeyin. İndirimli ürünlerin cazibesine kim karşı koyabilir ki? Perakendeciler müşterilerin kendilerini indirimli ürünlere kaptırmasına güvenirler. Bir ürün yalnızca indirimde diye onu satın almak yerine, baştan çıkarıcı bu arzuya karşı koyabilmek çok önemlidir. Hatta büyük indirimler bile gereğinden fazla masrafa yol açabilir. Alışveriş yaparken göz önünde bulundurmanız gereken iki husus şunlar olmalı; buna ihtiyacım var mı? Bunu alırsam ay sonunda param kalır mı?
Eğer bu soruların cevabı hayır ise, o ürünü almak yerine daha çok ihtiyacınız olabilecek başka bir şey için para ayırmak daha mantıklıdır.
4. Kredi kartlarınızı evde bırakın. Hafta boyunca ihtiyacınız olacak kadar parayı yanınıza alın. Bu sayede eğer nakit paranız bittiyse gereksiz harcama yapacak lüksünüz kalmaz.
Eğer kartınızı yanınıza almak durumundaysanız ona nakit kart muamelesi yapın. Böylece harcadığınız her kuruşun, geri dönüşü olmayan bir masraf olduğunu daha iyi anlarsınız. Kredi kartınıza nakit kart muamelesi yaparsanız gelişigüzel kullanmadan önce daha dikkatli düşünürsünüz.
5.Evde yiyin ve öğle yemeğinizi evden götürün. Haftanın 3-4 günü, günde 20-45 tl arası harcayacağınız düşünülürse dışarda yemek pahalıya patlar. Dışarda yenen yemeklere bir sınır koyun. Haftada bir ile başlayıp ayda bire kadar düşürebilirsiniz. Manavdan alışverişinizi yapıp kendi yemeğinizi pişirince ne kadar tasarruf edeceğinizi bir görün. Üstelik bu sayede özel günlerde dışarda yediğiniz yemeğin değerini daha iyi bileceksiniz.
Her öğlen yemeği için para vermektense evden hazırladığınız yemeği iş yerine götürün. Gece yatmadan önce veya sabah evden çıkmadan önce 10 dakikanızı ayırarak, bir sandviç ile atıştıracaklar bir şeyler hazırlayabilirsiniz. Yalnızca öğlen yemeğinizi evden götürerek bile epeyce para birikecektir.
6.Bütçe kısıtlaması yapın. 1 ay boyunca yalnızca zorunlu ihtiyaçlarınızı satın alarak harcama alışkanlıklarınızı test edin. Almak istediğiniz şeyler yerine yalnızca ihtiyacınız olan şeylere para harcadığınız zaman aylık masrafınızın ne kadar düşüeceğini bir görün.
Bu ihtiyaçlarınız ve istekleriniz arasındaki farkı belirlemenize yardımcı olacak. Kira ve gıda gibi bariz ihtiyaçların ötesinde, spor salonu üyeliğinin bir gereksinim olduğunu da idrak edin. Spor sizi zinde ve sağlıklı tutarak iyi hissettir. Ya da haftada bir masaj yaptırmak bel ağrılarınıza iyi gelebilir. Bütçenizi aşmadığı sürece bunun gibi hizmetlere para harcayabilirsiniz.
7.Kendiniz yapın. Bazı şeyleri kendiniz yapmaya çalışarak el becerinizi geliştirebilir ve tasarruf edebilirsiniz. Pahalı objeleri kısıtlı bir bütçeyle kendi kendinize nasıl yapabileceğinizi öğreten bir sürü blog ve kitap mevcut. Dekoratif bir objeye veya bir tasarım ürününe tonla para harcamak yerine kendiniz de üretebilirsiniz. Hem kendi özel tasarımınız olur hem de bütçenizi zorlamamış olursunuz.
- Pinterest, Ispydiy, A Beatiful Mess gibi internet siteleri, kendiniz yapabileceğiniz ev eşyaları için muhteşem fikirlere yer veriyor. Eski ve kullanmadığınız eşyaları nasıl değerlendirebileceğinize yönelik geri dönüşüm fikirlerine de rastlayabilir, böylece yenisini almaktan kurtulabilirsiniz.
- Ufak tefek ev işlerini kendi başınıza yapın. Temizlikçiye para ödemek yerine evinizi bir süre kendiniz temizleyin. Ev işlerini yapmak üzere bütün aileyi organize edin. Bunlar balkonu yıkamaktan ufak tamirat işlerine, bahar temizliğinden bahçedeki otları temizlemeye kadar bir sürü şey olabilir.
- Kozmetik ürünlerinizi ve temizlik malzemelerinizi kendiniz yapın. Bunları yapmak için ihtiyacınız olan maddeler genellikle markette, manavda ve aktarlarda bulabileceğiniz basit şeylerdir. Çamaşır deterjanı, genel temizlik deterjanı ve hatta sabun bile yapabilirsiniz, üstelik markette satılan fiyatlardan çok daha ucuza gelir.
8.Bir hedef belirleyin ve o hedefe ulaşmak için para biriktirin. Ev satın almak, Avrupa’ya seyahat etmek gibi bir hedef belirleyin ve bunun için birikim hesabınıza her ay belli bir miktar para koyun. Kendinize şunu hatırlatın; kıyafet almadan ve her hafta dışarda yemek yemeden biriktirdiğiniz parayla çok daha büyük bir şey başarabilirsiniz.
Bölüm 3: Yardım almak
1.Bir hedef belirleyin ve o hedefe ulaşmak için para biriktirin. Alışveriş bağımlılığı erkeklerden daha ziyade kadınlarda görülüyor. Alışveriş bağımlısı kadınların rafları genellikle üzerinde hala etiketi bulunan hiç giyilmemiş kıyafetlerle doludur. Yalnızca bir parça şey satın almak üzere alışveriş merkezine gidip bir bavul dolusu kıyafetle geri dönerler.
Tatil sezonu boyunca alışveriş bağımlılığı depresyona, kaygı bozukluğuna ve yalnızlığa geçici bir çare olabilir. İnsanlar yalnız hissettiğinde, depresyona girdiğinde ve öfkelendiğinde de yüzeye çıkabilir.
2.Alışveriş bağımlılığı belirtilerini fark edin. Her hafta düzenli olarak alışveriş turu yapıyor ve kazancınızdan fazla para parcamayı sürdüyor musunuz?
- Alışverişe çıktığınızda alelacele davranıp bir sürü gereksiz şey mi alıyorsunuz? Her hafta yaptığınız bu alışveriş turları moralinizi belirgin şekilde yükseltiyor olabilir.
- Eğer yüklü miktarda kredi kartı borcunuz veya birden çok kredi kartı borcunuz varsa uyanın.
- Satın aldıklarınızı, sizin için endişelenen aile üyelerinden veya sevgilinizden saklama huyunuz olabilir. Hatta alışverişlerinize para yetiştirebilmek için part time bir iş yaparak ek gelir elde etmeye çalışıyor olabilirsiniz.
- Para harcama bağımlılığı olan bireyler bunu inkar etmeye eğilimlidir ve bunun bir problem olduğunu itiraf etmeleri kolay olmaz.
3.Bir terapiste başvurun. Alışveriş bağımlılığı bir rahatsızlıktır. Yani profesyonel bir terapistten yardım istemek veya alışveriş bağımlılarının toplandığı bir destek grubuna dahil olmak, sorunu tespit etmek ve çözmek için önemli bir adım olabilir.
- Terapi sırasında, bağımlılığınızın altında yatan sebepleri ortaya çıkarabilir ve aşırı para harcamanın tehlikelerini kabullenebilirsiniz.
- Ayrıca terapi, duygusal sorunlarınızla baş etmenize de yardımcı olur.
