İlk kez bütçe yapacağınız zaman bu size çok zor gelebilir. Ama çabalarınıza değecektir. Uzun vadeli bütçe oluşturmak bir yandan borçlarınızdan kurtulmaya ve harcamalarınızı kısmaya yardımcı olurken, bir yandan da servetinizi inşa etmeye yarar.
Yıllar önce ilk bütçemi oluşturduğumda, yıllık yaklaşık kaç para kazandığımı biliyordum, ama harcamalarım konusunda detaylı bilgilere sahip değildim. Bir süre bütçemin yeterli olup olmadığını bilmeden istediğim şeylere para harcadım. Bir iki kere bütçemin üzerine çıkıp faturalarımı kredi kartıyla ödemek zorunda kalınca, gerçekle yüzleşmeye ve detaylı bir aylık bütçe yapmaya karar verdim.
Siz de ilk kez bütçe yapacaklardansanız, mümkün olduğunca kolay bir şekilde bu işin üstesinden gelebilmeniz için, aşağıdaki 12 adımı takip edebilirsiniz.
1- Bir Bütçe Yapmaya Karar Verin
Bu başlığı okuyorsanız, bir bütçe yapmaya karar vermişsiniz demektir. Tebrikler! Bu birçok insan için, ben de dâhil, en zor olan kısmıdır. Sonraki adımları okumaya devam edin.
2- Ne Kadar Paranız Olduğunu Bilin
Eğer birikimleriniz, yatırım hesaplarınız veya diğer tipte finansal araçlarınız varsa o halde her hesapta ne kadar para olduğunun yanı sıra, her birinin faiz oranlarını ve masraflarını da iyi bilmeniz gerekir. Bu bilgiyi bir kenara not alın, çünkü net değeri saptamada ve gelecekte sermayenizi en iyi şekilde kullanmada çok önemli olacak.
3- Ne Kadar Kazandığınızı Bilin
Bazıları için bu işin en kolay tarafıdır. Bordrolu çalışanlar, aylık maaşlarını baz alabilirler. Saatlik ücretle çalışanlar veya ticaret yapanların gelirleri bazı zaman artar, bazı zaman azalır, bu nedenle belirlemek çok daha zor olur. Göz önünde bulundurmanız gereken en önemli şey, gelirinizi nasıl kazanıyor olursanız olun, aylık gelirinizin ortalama miktarını belirlemektir. Değişken bir geliriniz varsa bunu yapmanın en iyi yollarından biri, geçmiş 6 ya da 12 ayı gözden geçirerek kazancınızın ortalamasını almaktır. Daha da ihtiyatlı olmak ve en kötü senaryoya karşı bile hazırlıklı olmak isterseniz o halde geçen yılın en düşük aylık gelirini baz alabilirsiniz.
4- Borçlarınızı Bilin
Bir sonraki adım aylık ödemelerinizi belirlemektir. Kısa vadede yeniden borçlanmadığınız sürece bunu belirlemek nispeten kolaydır. Kredi kartlarına olan bağımlılığınızı ortadan kaldıramıyorsanız, ilk adımda finansal önceliğinizi yüksek tüketici kredisi ve kredi kartı faizlerinden kurtulmaya yönelik bir bütçe oluşturduğunuz takdirde, sorun olmayacaktır.
Aylık sabit borç ödemelerini belirlemek için, her borç hesabının toplam borç tutarını da, minimum aylık ödeme tutarlarını topladığınız gibi toplayın. Bu gidere araç kredileri, ev kredileri, kredi kartı borçları, tüketici kredileri ve ailenizin her ay ödediği tüm diğer giderleri dâhil edin.
Bütçenizin ilk birkaç maddesini oluşturdunuz bile, şimdi sırada net değeri bulmak var.
5- Net Değeri Saptamak
Ne kadar paranız olduğunu ve ne kadar borcunuz olduğunu bir kere belirledikten sonra, elinize kalacak net değeri kolayca saptayabilirsiniz. Sahip olduğunuz paradan borçlarınızı çıkardığınızda, bir rakam elde edeceksiniz. İşte bu rakam, sahip olduğunuz net finansal kaynaktır. Benim açımdan, ilk bütçe yaptığımda bu rakam gözlerimi açan bir rakam olmuştu, çünkü eksi bakiye çıkmıştı. Bunun, özellikle de hayata yeni atılan genç nüfus söz konusu olduğunda, Türkiye yaşam şartlarına göre olağan bir durum olduğunu düşünüyorum.
6- Aylık Harcamalarınızı Belirlemek
Bu birçok insan için işin zor kısmı olabilir. Aylık harcamalarınızı belirlemenin en iyi yolu, bir ay boyunca eve yapılan masrafların dökümünü çıkarmaktır. Alışveriş fişlerinizi; elektrik, su, doğalgaz, telefon, ADSL, vb. faturalarınızı ve diğer ay boyunca yapılan harcamalarınızın bir listesini çıkararak sınıflandırın. Sınıflandırma yaparken ister genelleme yaparsınız, ister detaylandırırsınız, size kalmış. Ben harcamalarımın sınıflandırmasını genel bir yapıda tutuyorum; araç giderleri, ev giderleri, eğlence giderleri, şahsi giderler gibi. Ama belki siz daha alt kategorilerle belirlenmiş bir liste hazırlayabilirsiniz; araba yıkama, elektrik faturası, market alışverişi gibi. Ortalama bir harcama tutarı belirleyebildiğiniz sürece her iki şekilde de olur.
7- Bilgileri Bilgisayara Aktarmak
Eskiden, yapılan bütçeler ya eski okul defterlerine, ya da eski ajandalara yazılırdı. Şimdi artık teknolojinin etkisiyle işler kolaylaştı. Microsoft Excel, ilk birkaç adımı tamamladığınızda uzun vadeli bütçe planlamasında büyük kolaylıklar sağlıyor. Ben kişisel bütçem için Microsoft Excel kullanıyorum, çünkü internetteki bütçe hazırlama sitelerine kıyasla daha esnek dağılım yapabilme imkânı sunuyor. Ama birçok kişi çevrimiçi bütçe sitelerinden faydalanıyor ve hangi yolu seçerseniz seçin, finansal sorunlardan sizi uzak tutabilmek ve mal varlığınızı geliştirmede büyük faydalar sağlamak konusunda size yardımcı olacağı kesindir.
8- Son Satıra Bakın
Tüm bilgileri girdikten sonra, bütçeleme sürecinizin en önemli rakamına ulaşacaksınız, yani en son satıra. Bu rakam size bütçenin altında mı kaldığınızı yoksa üstüne mi çıktığınızı söyleyecek. Normal olarak gelir ve giderin aylık değerlendirmesinde birbirine denk olması veya çok küçük de olsa bir miktar para artması gerek. Diğer durum söz konusu ise aylık harcamalarınızı tekrar gözden geçirmeniz gerekmektedir.
9- Buna Göre Harcamaları Tekrar Ayarlayın
Bütçe tablonuzun son satırı aylık gelirinizin üzerinde harcama yaptığınızı gösteriyorsa, en zor adıma geliyorsunuz demektir. Aylık harcamalarınızdan kısmanız gerekiyor. Kazandığınız parayı en iyi şekilde değerlendirmeyi öğrenebileceğiniz birçok kaynak var; aylık harcamalarınızda nasıl tasarrufa gidebileceğinizi ve kişi başı finansal sınırlandırmaları nasıl oluşturabileceğinizi öğrenmelisiniz.
10- Sınıflandırmalarınızı Gerçekçi Olacak Şekilde Ayarlayın
Hayat sürprizlerle doludur. Gıda fiyatları artar, yakacak fiyatları artar ve ev kirası beklenmedik şekilde yükselebilir. Gider kalemlerinizde enflasyonun etkilerini görmeye başladığınızda, gelirinizi artırmanın yollarını arayın. Bu, işinizde alacağınız terfi olabilir veya ek iş olabilir. Daha kötü bir durum oluştuğunda, alacağınız ödemelerde kesintiler veya işinizi kaybetmek gibi; yaşadığınız hayatın gerçekliklerine göre giderlerinizi tekrar gözden geçirmeli ve gerekli kısıtlamalara gitmelisiniz.
11- Önce Kendinize Ödeme Yapın
Bütçe tablonuzun son satırında ne durumda olduğunuza bağlı olarak, aylık giderlere birkaç kalem daha harcama eklemek isteyebilirsiniz. Bunlar, her ay düzenli olarak bir veya birkaç yatırım aracına para aktarmak olabilir. Yatırım hesaplarına para aktarmak ve bunu sanki harcama kalemlerinden biriymiş gibi hesap etmek; aylık gelirinizden arda kalanı bir kenara koyuyormuş gibi hissettirmeden yavaşça birikim oluşturmanıza yardımcı olur.
12- İzle, Gözlemle ve Disiplinli Ol
Bütçenizi takip etmek haftada en fazla bir saatinizi alır. Ama uzun vadede size zaman ve para kazandırır. Bir kere bütçe oluşturduktan sonra, sürekli kontrol etmek isteyeceksiniz. Finansal seçimlerinizi uzun ve kısa vadede iyi yapmaya başladıkça bu size büyük rahatlık sağlayacaktır. Kısacası her ay sağlıklı bir bütçe yaptığınızda kendinizi, ay sonunu getirmeye çalışmak yerine uzun vadeli para biriktirme sürecinin içinde bulacaksınız.
Son Söz
Eğer bir bütçeniz yoksa o halde şimdi yapmanın tam sırası. Yukarıdaki 12 kolay adımı takip ederek ekonomik özgürlüğünüzün ve gelecek için birikim oluşturmanızın yolunu açabilirsiniz.
